پرویز مرادی - Zanjan Agricultural and Natural Resources Research and Education center

گیاه دارویی آویشن با داشتن بیش از ۲۵۰ گونه متعلق به خانواده لابیاته، در سرتاسر جهان با خصوصیات ضدمیکروبی و ضد اسپاسم شناخته شده و به جهت تقاضای روزافزون تحقیقات روی این جنس مورد تاکید است. تنش های محیطی از قبیل خشکی از مهم ترین عوامل کاهش عملکرد می باشند که تغییرات هورمونی می تواند در این میان نقش به سزایی داشته باشند. در این  آزمایش دو گونه آویشن حساس (Thymus vulgaris) و متحمل (Thymus serpyllum) به تنش خشکی به کار گرفته شدند که در انتهای دوره تنش (بر روی گیاهان یک ماهه با قطع آبیاری تا زمان خشکیدگی گیاهان)، صفات محتوای آبی گیاه، پتانسیل آبی، وزن خشک بخش هوایی و همچنین درصد رطوبت خاک اندازه گیری شد. این آزمایش در سال ۱۳۹۲ در دانشکده علوم زیستی دانشگاه بیرمنگام به اجرا در آمد. بر اساس این پارامترها، گونه مقاوم به عنوان ذخیره گر آب و از طرف دیگر گونه حساس به عنوان مصرف کننده آب شناخته شد. در هر دو گیاه در هنگام تنش، برداشت مواد گیاهی انجام گرفته و توسط روش متابولومیکس مبتنی بر طیف سنج جرمی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که در گیاه مقاوم، محتوای سالیسیلیک اسید به میزان ۱۷۳ درصد، نئوگزانتین (پیش ساز آبسیزیک اسید) ۱۳۳ درصد، اکسین ۱۶۶ درصد و جیبرلین ۱۸۰ درصد افزایش را نسبت به غلظت هورمون ها در حالت آبیاری کامل نشان داد. درحالیکه در گیاهان حساس، اسید جاسمونیک (JA) به میزان ۱۳۲ درصد و اسید سالیسیلیک ۲۴۲ درصد افزایش و نئوگزانتین ۶۲ درصد و جیبرلین ۳۶ درصد کاهش معنی داری نشان داد. افزایش میزان نئوگزانتین (پیش ساز آبسیزیک اسید) در رقم متحمل با حفظ محتوای آبی و کاهش وزن ماده خشک بخش هوایی همراه بود. نتایج این آزمایش نقش کلیدی اسید آبسیزیک و اسید سالیسیلیک را در مکانیزم تحمل به خشکی مجددا تایید نمود. ولی به نظر میرسد پاسخ نهایی گیاه به تنش کم ابی در نتیجه اثرات متقابل بین همه هورمون ها بروز می یابد. افزایش پیش ساز ABA موجب بازدارندگی رشد در گیاهان متحمل شد که در نهایت موجب مصرف آب کمتر گردید در حالیکه در گیاهان حساس نئوگزانتین افزایش نداشت که به نظر می رسد به این دلیل است که پتانسیل آبی گیاه هنوز به آستانه لازم جهت تحریک بیوسنتز آبسیزیک اسید نرسیده است. 

thyme, Hormone, Abscisic acid, Gibberellic acid, Jasmonic acid, Drought, Metabolite, آویشن, هورمون, آبسیزیک اسید, جیبرلین, جاسمونیک اسید, خشکی, متابولایت