بهزاد کاویانی - Department of Horticulture, Islamic Azad University, Rasht Branch,
ناصر نگهدار - Hyrkan Agricultural Sciences and Biotechnology Research Institute, Amol, Iran

یک گونه­ی زینتی درختچه­ای است که در صنایع مختلف از جمله صنایع دستی و زینتی کاربرد دارد. خطر انقراض، نسل این گیاه را تهدید می­کند. نگهداری ژرم­پلاسم­ گیاهان به­ویژه گیاهانی که در خطر انقراض نسل قرار دارند، از اهداف محققان و دولت­مردان در سراسر جهان است. بنابراین، هدف از انجام این تحقیق، نگهداری درازمدت ژرم­پلاسم شمشاد خزری در ازت مایع با پیش­تیمار سوکروز و کپسوله­کردن-آب­برداری بود. ژرم­پلاسم­ها یا ریزنمونه­های مورد استفاده، بذر و جوانه­ی راسی بودند که از گیاهان مادری رشدیافته در گلخانه تهیه شدند. این پژوهش یک روش بسیار کارآمد برای ضدعفونی ریزنمونه­ها به­ویژه سرشاخه را ارائه می­کند. در محیط­های باززایی ژرم­پلاسم­ها، بعد از نگهداری در ازت مایع، از غلظت­های صفر، ۵/۰، ۱، ۵/۱ و ۲ میلی­گرم در لیتر از هر سه تنظیم­کننده­ی رشد گیاهی BAP، IBA و NAA استفاده شد. بررسی­ها در قالب طرح کاملا تصادفی (RCD) در ۴ تکرار انجام ­شدند. نتایج تحقیق نشان داد که کپسوله­کردن-آب­برداری به­عنوان یک پیش­تیمار، نقش موثری در بقا و قدرت جوانه­زنی جوانه­ی راسی داشت. حدود ۵۰ درصد از جوانه­های راسی کپسوله­شده بعد از نگهداری در ازت مایع، قدرت جوانه­زنی خود را حفظ کردند. بالاترین درصد جوانه­زنی جوانه­های راسی کپسوله­شده (۶۰ درصد) در محیط کشت حاوی ۵/۰ میلی­گرم در لیتر BAP همراه با ۵/۱ میلی­گرم در لیتر NAA به­دست آمد. محیط حاوی ۵/۰ میلی­گرم در لیتر BAP بدون NAA با تحریک جوانه­زنی جوانه­های راسی کپسوله­شده به­ میزان ۴۸ درصد نیز محیط مناسبی بود. هیچ­یک از بذور کپسوله­­شده و کپسوله­نشده و سرشاخه­های کپسوله­نشده بعد از  نگهداری در ازت مایع و کشت در محیط باززایی، بقایی نداشتند و جوانه نزدند.   

Liquid nitrogen, Gene bank, Synthetic seed, Genetic pool, Ornamental plants, ازت مایع, بانک ژن, بذر مصنوعی, خزانه­ی ژنتیکی, گیاهان زینتی