سید محمود طیب حسینی - استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

یکی از کهن ترین و اصیل ترین و در عین حال اثرگذارترین روش های تفسیر قرآن، روش تفسیر ادبی است. مقصود ما از تفسیر ادبی تفسیر کردن کلام خدا با تکیه بر علوم زبان عربی یا علوم ادبی است. اما به دلیل انعطاف ها و لغزندگی هایی که ویژگی طبیعی هر زبانی است، زمینه استفاده نادرست از علوم ادبی یکی از مهم ترین عوامل انحراف تفسیر از مسیر صحیح و سردرآوردن به وادی تفسیر به رای و تحریف معنوی قرآن به شمار می آید. در مقاله حاضر پنج آسیب مهم روش تفسیر ادبی قرآن که در عموم تفاسیر ادبی وجود دارد بررسی شده است: ۱. نقل و بیان وجوه مختلف اعرابی بدون نقد و بررسی کافی. ۲. ذکر معانی متعدد و مختلف بدون نقد و بررسی کافی و ترجیح آن ها. ۳. افراط در تاویل ادبی آیات با تاویل های نادرست. ۴. نادیده گرفتن تفاوت های معنایی کلمات قریب المعنی. ۵. توجه نکردن به معنای دقیق واژگان در عصر نزول. وجود این آسیب ها و پی آمدهای آن ها در تفسیر ضرورت دوچندان اهتمام به آسیب شناسی تفاسیر ادبی و به طور کلی تفسیر را به عنوان یک وظیفه خطیر آشکار می سازد.

تفسیر ادبی, آسیب شناسی تفسیر, تاویل ادبی, روش تفسیر ادبی