علی راد - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

مستدرک نگاری در فرهنگ مکتوب اسلامی،پژوهشی است نکته سنجانه که از دیرباز نویسندگان مسلمانان پرداختن به آن را به هدف تکمیل،اصلاح و نقد آثار پیشینیان ضروری یافتند و گونه های مختلف از مستدرک را در حوزه های گوناگون علوم اسلامی به قلم آوردند.به تدریج مستدرکات در فهرستگان آثار اسلامی،به نوعی از کتاب دینی تبدیل شد و تالیف آن ضوابط و معیارهایی یافت. پژوههء حاضر،با رویکردی تحلیلی به بازشناسی ماهیت کتاب شناختی مستدرک و گونه های مشابه آن، همانند تکمله پرداخته است.پیشینهء تاریخی استدراک نگاری و اقسام مختلف آن،بیانگر تلاش های ژرف مستدرک نگاران در پالایش علمی میراث اسلامی است که به آرامی،به بالندگی هرچه بیشتر کتاب دینی در تاریخ فرهنگ اسلامی انجامیده است.وجود رویکرد انتقادی در نگارش برخی از مستدرکات،نشان از روحیه سنجش و نقد نگری مولفان آن،به همراه گونه شناسی نمونه های برتر آن در دانش های حدیثی،از دیگر مطالب بحث شده نویسنده در این مقاله است که نخستین پژوهه کتاب شناسی در این موضوع می باشد و امید است هم سنگ دیگر پژوهش های کتاب شناسی باشد.

اقسام, پیشینهء تاریخی, مستدرک, تکمله, مستدرک حدیثی, فواید