عبدالسلام مام عزیزی - گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تبریز ایران
احسان شاکری خوئی - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
علیرضا اسمعیل زاد - استادیار گروه علوم سیاسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

توسعه سیاسی را می توان مهمترین عرصه رقابت میان جریان های فکری سیاسی تلقی کرد و نمای بیرونی مبارزات سیاسی در تاریخ معاصر ایران را می توان با بررسی تاریخ توسعه خواهی ایرانیان مشاهده نمود. در دوره معاصر نیز، جریان های فکری سیاسی با تنوع نگاه خود به توسعه سیاسی، فضایی از تضاد و رقابت از یکسو و تعامل و تقابل از سوی دیگر آفریده اند. از جمله جریان هایی که به مساله توسعه سیاسی در ایران معاصر پرداخته، جریان روشنفکری دینی است. محمد مجتهد شبستری و عبدالکریم سروش را می توان از جمله مهمترین نمایندگان این جریان نام برد. گفتمان روشنفکری دینی سروش و شبستری، عناصری چون دین اقلی، حکومت دموکراتیک دینی، حقوق بشر، سکولاریسم و پلورالیسم را در بر می گیرد. در گفتمان سروش، پذیرش کثرت گرایی معرفت شناختی و نتیجه ی منطقی آن در تکثر اجتماعی، به پذیرش پلورالیسم سیاسی منتهی می شود. در گفتمان شبستری، انسان، موجودی محق تلقی می شود و محق بودن انسان در مقابل تکلیف گرایی و استیلای مابعدالطبیعه و دین بر همه زندگی او، قرار می گیرد. شبستری، پذیرش حقوق بشر غربی توسط مسلمانان را توصیه می کند که پیش شرط پذیرفتن آن، ایجاد نظام دمکراتیک است؛ چرا که به نظر او در نظام دمکراتیک، نسبت به نظام اقتدارگرا، حقوق راحت تر اجرا می شوند و همچنین آزادی های سیاسی و دینی بهتر رعایت می-شوند. در این مقاله با رویکرد تحلیلی انتقادی، نظریات سروش و مجتهد شبستری، فقدان عمق فلسفی و رویکرد ساختاری و جامع در مورد مدرنیته، توسعه و تمدن جدید غربی به بحث گذاشته شده است.

روشنفکری دینی, توسعه سیاسی, گفتمان, دموکراسی, سروش, مجتهد شبستری