مسعود روغنی - کارشناسی ارشد، حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد،مشهد، ایران

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بعد از مدت مدیدی مذاکره میان ایران و اتحادیه اروپا با اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد در تیر ماه سال (۱۳۹۴) منعقد گردید که از نظر حقوقی و سیاسی دارای اهمیت زیادی بوده است اما شاید به جرات بتوان گفت که مهمترین موضوعی که در این خصوص مورد اختلاف طرفین بوده شیوه های حل وفصل اختلافات ناشی از برجام و ضمانت اجرایی ناشی از آن بوده است از سوی دیگر داوری به عنوان یکی از شیوه های حقوقی حل وفصل اختلافات بین المللی به دلیل تخصص گرایی و سرعت در رسیدگی مورد اقبال فراوان طرفین قرارگرفته است . در برجام فصل مجزا به صورت ضمیمه به آن به حل وفصل اختلافات اختصاص یافته است که در سه مرحله پیشبینی شده است در ابتدا اختلاف به کمیسیون مشترک طرفین ارجاع شده و بعد از آن در صورت عدم اقناع طرف معترض اختلاف به شورای مشترک ارجاع میگردد در مرحله سوم طرف معترض در صورت نقض فاحش برجام از سوی مقابل میتواند به صورت همزمان یا مقدم بر آن از برجام خارج شده و اختلاف به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع گردد. مطابق مکانیزم داوری برجام در صورتی که ایران یا طرف مقابل علیه نقض تعهد هریک از طرفین شکایتی داشته باشد و از مکانیزم مشورتی آن جواب نگیرد موضوع جهت تصمیم گیری نسبت به ادامه یا لغو تعلیق تحریمها طی سی روز به شورای امنیت ارجاع شده و به رای گذاشته میشود . سازمان انرژی اتمی سازمان ملل ناظر بر اجرای صحیح تعهدات بوده و از نظر زمانی برای هر مرحله مدت زمان مشخصی در نظر گرفته شده است به همین دلیل از نظر تخصص گرایی و سرعت در رسیدگی میتوان برجام را با اصول داوری مطابق دانست اما بی طرفی و استقلال چندان در این موافقت نامه مورد توجه قرار نگرفته است؛ که علت این امر نیز ماهیت برجام و ساختار تبعیض آمیز شورای امنیت سازمان ملل است که قدرت بیشتر را به سوی طرفین ایران سوق میدهد

برجام؛ شیوه های حل وفصل اختلافات؛ داوری؛ ماهیت برجام؛ نقاط ضعف و قوت برجام