احمد علی زاده - استادیار دانشگاه پیام نور

تربیت سعدی در یک خا نواده دینی وتحصیل او در نظامیه بغداد که با محوریت علوم دینی به ویژه فقه ،کلام ، تفسیرو حدیثاداره می شد،طبیعت و روان شاعر شیراز را با عناصر مذهبی عجین کرد.فقه از جمله معارفی بود که سعدی به همراه دیگر علومآموخت وبعدها این دانشها و اصطلاحات مربوط به آنها را درکلام خود منعکس ساخت.توان گفت اصطلاحات و اشارات فقهی درآثار سعدی یکی از بن مایه های اندیشه و سخن سعدی است، چراکه او با پشتوانه این علم و کاربرد بسیار طبیعی آن در بافتارسخن،گاه اندیشهخاص خود را چنان برخواننده تفهیم می کند که او اثری از تحمیل عقیده در آن نمی یابد؛ به ویژه که با اتکا بهدین برهانی بر اندیشه اش میآورد تا ذهن و ضمیر مخاطب را تصرف کرده،با فکرش همسو گرداند.به دلیل همین پشتوانه دینی-فقهی کلام او تا به حدی قبول می یابد که در زبان عامه حکم مثل سایر را پیدا می کند. اصطلاحات فقهی در آثار سعدی در زمینههای: امور عبادی، امورمالی، قضاوداوری، بازی ها و سرگرمی ها ونکاح و طلاق به کار رفته است که بیشتر کاربردها همراه با زیبایی هایادبی است و همین نکته سبب شده خواننده از دیدن صرف اصطلاحات یک علم در آثار او دچار ملال نشود. موضوع این مقالهتدقیق در اصطلاحات فقهی به کاررفته در سخن سعدی است که این اصطلاحات چگونه با کاربرد طبیعی در بافت کلام و همراهشدن با زیبایی های بلاغی منجر به حسن تاثیر سخن سعدی در خوانندگان آثارش شده است.ازمیان زیبایی های ادبی به کار رفتهبرمحمل اصطلاحات فقهی می توان ازتشبیه، مجاز، کنایه، استعاره، تشخیص، تلمیح، برخی از اقسام جناس، تمثیل، ارسال المثل، سجعوحل را نام برد.

سعدی شیرازی، کلیات، اصطلاحات فقهی، بازتاب بیانی، بازتاب بدیعی