سیداسعد شیخ احمدی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

قائم مقام فراهانی از نوی سندگان ، شاعران و رجال سیاسی برجسته دوره قاجاری است که از منطقه نخبه پرور فراهان وابسته بهاستان مرکزی بر خاسته است. از وی حدود سه هزار بیت بر جای مانده است که از بررسی اوزان همین سه هزار بیت ، تسلط وی بر دانشعروض پارسی و تازی نمایان می آید. وی علاوه بر شعر فارسی ابیاتی هم به عربی سروده است که در این مقاله ساختار عرو ضی اشعار وی درچهار بخش :بخش نخست اوزان متداول و پر کاربرد، بخش دوم بحور کم استعمال و نامطبوع ، بخش سوم اوزان اشعار عربی و بخش چهارماختیارات شعری ، تحلیل و بررسی شده است. وی از بیشتر بحور متداول شعر کهن فارسی بهره برده است. بحر هزج و بحر رمل در اشعار ویبسامد بالایی دارد. بیشتر بحور به کار رفته در اشعار وی از بحور خوش آهنگ و چهار رکنی که شاعران سبک عراقی نیز از آن بهره برده اندفراهم آمده است.وی در اشعار عربی، از پنج بحر ویژه شعر عرب نیز، جز بحر مدید، بهره مند بوده است. برخی از اشعار عربی را به سان شاعران سبکعراقی در بحوری سروده است که ویژه شعر فارسی است و در شعر عربی بدان صورت به کار نرفته است. مانند شیوه شاعران سبک خراسانی، گاهگاه نیز در اشعار وی اختیارات شاعری به ویژه تسکین و سکته در وزن دیده می شود. نتایج به دست آمده نیز در پایان مقاله ذکر شده است.

قائم مقام، اوزان متداول، بحور چهار رکنی، بحور شعر عرب، تسکین