اسداله جعفری - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، تهران
سیدمهدی حبیبی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور، شیراز

مضامین نوستالژیک از عوامل تاثیرگذار در آثار هنری است که از دیدگاه روانشناختی، در کلام ادبی نیز مورد توجه است. آرزوها ورخدادهای فردی و تجربیات اجتماعی ناشی از محیط شاعر یا نویسنده، نقش ویژهای در توجه خودآگاه یا ناخودآگاه او به مفاهیم نوستالژیکدارد. این پژوهش با به کارگیری شیوه ای کتایخانه ای، سعی دارد کاربرد انواع مضامین نوستالژیک در کلام ادبی را در دو دسته نوستالژیاجتماعی و فردی و هریک در دو شکل گذشته نگر وآینده نگر مورد بررسی قرار دهد. در مقایسه میزان بهره گیری شاعران و نویسندگان از انواعمفاهیم نوستالژیک؛ چنین دریافت می شود که مضامین فردی در مقایسه با مضامین اجتماعی و مضامین گذشته نگر در مقایسه با مضامینآینده نگر، سهم بسیار بیشتری در کاربرد مفاهیم نوستالژیک در کلام ادبی دارند. حسرت دوران کودکی، یاد ایام جوانی، حسرت عمر گذران، یادعزیزان ازدست رفته، یاد ایام وصال، یادآوری اشیاء، ابزار و بناهای قدیمی، دوری از زادگاه، یادآوری سلامت ازدسترفته، فراخی نعمت گذشته ویادکرد خلوص و معنویت پیشین، تنهایی و دلتنگی، ذکر خاطرات خوب گذشته و نیز بو، عطر و رنگ خاطره انگیز از مهمترین مضامین فردیگذشته نگر در مضامین نوستالژیک تاثیرگذار در آثار ادبی به شمار می آیند.

ادبیات، نوستالژی، اجتماعی، فردی، گذشته نگر، آینده نگر