رحیم سلامت آذر - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، اردبیل، دانشگاه محقق اردبیلی

سوره یوسف یکی از پر رمز و رازترین سوره های قرآن است که به علت اثر مهمی که در تکمیل نفس و تعلیم و تربیت انسان برعهده داردخداوند آن را «احسن القصص» نامیده است. کمتر سخنوری است که در سروده های خود نامی از یوسف نیاورده باشد زیرا آنچه که مربوط به حوادث و سرگرمی های زندگی است از عشق و سیاست، راستی و دروغگویی، محبت و حسادت و جز آن غالبا در طی این داستان بیان شدهاست. سعدی از جمله شاعرانی است که در اشعار خود از این داستان الهام گرفته و به وجوه گوناگون این داستان از قبیل: دلدادگی زلیخا بهیوسف، حسن یوسف، بوی پیراهن یوسف، به چاه افتادن یوسف، نجات یوسف از چاه، حسادت برادران، گرگ و پیرهن ندریده، خواب یوسف،بضاعت مزجات و ... اشاره کرده است.وی در آثار خود ۴۷ بار آشکارا و بوضوح از یوسف (ع)، عناصر و شخصیت های مربوط به حکایت یوسف نام برده و بخش هایی از داستان او رابازگو کرده است. سعدی در مذمت دروغگویی از برادران یوسف نام می برد و در جای دیگر انسان دانا در بین افراد جاهل و کوته بین را بهیوسف گرفتار در چاه یاد می کند، همچنین بر اساس عقاید اشعری، شاعر در بیتی دیگر رها شدن یوسف از چاه کنعان و به عزیزی مصررسیدن را خواست اراده الهی می داند و در بیتی عزت و عزیزی حضرت یوسف را مرهون خوب کرداری او می داند. سعدی از تعابیر دیگریمانند یوسف گل، چاه کنعان، کاروان مصری، زلیخای صبا، بانوی مصر، سودای زلیخا، مصر دل، یوسف صدیق، دختران مصر، یوسف عهد،مصر چمن، یوسف گم گشته، آل یعقوب، بضاعت مزجات، یوسف دل، یوسف مصری، احسان یوسف نیز در اشعار خود بهره جسته است.خلاصه اینکه داستان قرآنی حضرت یوسف (ع) از آن رو که سرشار از حقایق و دقایق تعالی بخش و عبرت آموز، عشق پاک و عواطف عمیقبشری و شرح حال انسان های عاشق و آزاده است، در اشعار این شاعر حکیم بازتاب گسترده ای داشته است.

قرآن، حضرت یوسف (ع)، حضرت یعقوب (ع)، سعدی، کلیات