سمیه کریمی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
قدرت ترابی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
یورگن کوپکه - انستیتوی کانی شناسی، دانشگاه لیبنیز، هانوور، آلمان

گدازه های بالشی و دایک های دیابازی کرتاسه پایینی در چندین نقطه از شمال حاجی آباد رخنمون دارند که جزو ایران مرکزی است. بهترین رخنمون این سنگ ها در کوه دم کلاغ دیده می شود. در بررسی های صحرایی به خوبی مشخص است که دایک های دیابازی به گدازه های بالشی ختم شده و فاصله بین گدازه های بالشی توسط رسوبات پر شده است. تمام مجموعه را چرت ها و سنگ آهک های تشکیلات بیابانک با سن کرتاسه پایینی پوشانده اند. کانی های تشکیل دهنده گدازه های بالشی و دایک های دیابازی فوق، پلاژیوکلاز (لابرادوریت تا آلبیت)، کلینوپیروکسن (دیوپسید)، الیوین، کلریت، ایلمنیت، ترمولیت- اکتینولیت، اپیدوت، پرهنیت، سریسیت، کلسیت، کلریت، پیریت و مگنتیت است. مطالعه شیمی کلینوپیروکسن ها بیانگر ماگمای والد با آب کم، TiO۲ بالا و فوگاسیته اکسیژن بالا است. بر اساس شیمی سنگ کل، ماگمای اولیه گدازه های بالشی دارای ترکیب آلکالن و ماگمای اولیه دایک های دیابازی دارای ترکیب تولئیت است. دما سنجی و فشارسنجی کلینوپیروکسن ها دمای تشکیل ۷۵۰ تا ۸۵۰ درجه سانتیگراد و فشار ۱۳ تا ۱۶ کیلوبار را نشان می دهد. ترمومتری کلریت ها دمای ۱۹۰ تا ۲۴۰ درجه سانتیگراد را نشان می دهد که بیانگر رخداد دگرگونی کف اقیانوس گدازه های بالشی در رخساره پرهنیت- پومپلئیت است. بررسی ها نشان می دهد که در این منطقه در زمان کرتاسه پایینی، یک سیستم کافت نارس ایجاد شده است. این بررسی نشان می دهد که کافتی شدن مرتبط با باز شدگی نئوتتیس، فقط مختص زمین درز زاگرس و اطراف خرده قاره شرق ایران مرکزی نیست.

سنگ شناسی, گدازه بالشی, دایک دیابازی, کرتاسه پایینی, ایران مرکزی, بیاضه