بهمن مختارزاده محمدی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
هاشم باقری - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

کانسار مسکنی در ایران مرکزی و ناحیه دگرگونه انارک – خور قرار دارد. مطالعات میکروسکوپی برروی مقاطع صیقلی، نازک صیقلی و نازک دو بر صیقل تهیه شده از نمونه های کوارتز و کلسیت موجود در رگه های کانه دار انجام گرفت. کانه های مشاهده شده در مقاطع صیقلی، شامل: کالکوسیت، نیکلین، کالکوپیریت، راملزبرژیت و مالاکیت است که کانه راملزبرژیت در اطراف نیکلین قابل مشاهده و نشان دهنده ته نشست نیکل و افزایش میزان آرسنیک در محلول های کانه دار است. بیشتر سیالات درگیر مطالعه شده از نوع دو فازی غنی از مایع (L + V) هستند. از نظر ژنتیکی، انواع مطالعه شده به صورت اولیه هستند. در این مطالعات بر اساس آزمایش انجماد، دمای ذوب آخرین یخ سیالات درگیر (Tlm) از ۶/۱- تا ۵/۱۸- درجه سانتی گراد و شوری آن ها ۵/۲۲ - ۲ درصد وزنی معادل نمک طعام محاسبه شد. در آزمایش گرم کردن، دمای همگن شدن اکثر سیالات درگیر در محدوده ۱۶۰– ۱۳۰ درجه سانتی گراد به دست آمد. نمودار دمای همگن شدن – شوری سیالات درگیر، نشان می دهد که سیالات کانه ساز دارای دو منشا کاملا متفاوت هستند که این امر می تواند بیانگر کانه زایی در دو مرحله جداگانه یا سیالات کانه زا با دو منشا کاملا متفاوت باشد. احتمالا یکی از آن ها منشا ولکانیکی و دیگری منشا شورابه های حوضه ای را نشان می دهد. در تجزیه های ژئوشیمیایی نمونه های جمع آوری شده از مناطق مختلف کانسار مسکنی عناصر کبالت، نیکل، مس، روی، سرب، توریم، اورانیم، زیرکونیم و استرانسیم اندازه گیری شدند که از این میان، کبالت، نیکل، مس و اورانیم اهمیت بیشتری دارند. نمودارهای پراکندگی این عناصر ترسیم و همبستگی آن ها نسبت به هم تعیین شد. نتایج این تجزیه ها نشان داد که میانگین عناصر اورانیم، توریم، نیکل و مس به ترتیب ۲۶۹، ۲۶، ۴۵۲ و ۱۰۷۸۶ ppm است. ویژگی جالب دیگر، همبستگی معکوس بین میزان اورانیم و نسبت Th/U است. این ویژگی نشان می دهد که میزان بالای اورانیم در این سنگ ها در ارتباط با تفریق ماگمایی نیست. برخلاف نمونه های رگه ای، همبستگی بین تغییرات اورانیم، مس و نیکل در نمونه های سنگ میزبان وجود ندارد. این مشخصه یکی از ویژگی های شاخص شوشونیت ها و آندزیت های سنگ میزبان کانه زایی در این منطقه است که نشان می دهد این عناصر از سنگ میزبان منشا نگرفته اند. مطالعات ژئوشیمیایی و پتروگرافی وجود سنگ میزبان با ماهیت ماگمای شوشونیتی را نشان داده است.

ژئوشیمی, سیالات درگیر, کانسار مسکنی, ناحیه دگرگونه انارک – خور