شریف بیابانی - گروه بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ازاد اسلامی، ماکو، ایران
رستم اقازاده - استادیار گروه بیوتکنولوژی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، ماکو، ایران
ابراهیم دورانی - Associate Professor, Department of Breeding and Plant Biotechnology, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran

هدف: سویا (Glycine max L.) یکی از مهمترین محصولات کشاورزی است که نه تنها به دلیل ظرفیتش در تولید روغن بلکه به دلیل نقش آن در تغذیه انسان و دام دارای اهمیت ویژه ای است. یکی از روش های کارآمد در غلبه بر مشکلات اصلاحی این گیاه زراعی، استفاده از تکنیک های کشت درون شیشه ای و روش های مولکولی است. با توجه به اهمیت کشت بافت و باززایی گیاه در روند مهندسی ژنتیک گیاهی، کارایی موفقیت در این رابطه به عوامل متعددی ازجمله گونه و ژنوتیپ گیاهی، نوع ریز نمونه، غلظت و نوع تنظیم کننده های رشد گیاهی و غیره بستگی دارد.مواد و روش ها: پس از جوانه زنی و رشد گیاهچه های ارقام سامان و DPX در محیط کشت، ریز نمونه های هیپوکوتیل و کوتیلدون در محیط کشت های حاوی تیمارهای هورمون BAP (۰، ۱ و ۲ میلی گرم بر لیتر) و IBA (۰، ۱/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر) واکشت شدند. پس از آن، نمونه های به دست آمده مجددا در محیط های کشت حاوی هورمون IBA (۰، ۵/۰، ۱ و ۵/۱ میلی گرم در لیتر) به همراه آگار (۵، ۶ و ۷ گرم) یا ژلرایت (۲ و ۳ گرم) کشت شدند. بطور جداگانه، مطالعه اثر تنظیم کننده های رشدی بر ارقام سو.یا بصورت آزمایش فاکتوریل، ازمایش اثر مواد ژله کننده بر اندام زایی و آزمایش ریشه زایی ارقام در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و هر تکرا ر شامل شش ریز نمونه اجرا گردید.نتایج: نتایج این پژوهش نشان داد که در ریز نمونه کوتیلدون رقم سامان تحت تیمار هورمونی۲ میکروگرم در هر لیتر BAP و ۱/۰ میکروگرم در لیتر IBA بیشترین میزان اندام زایی و تعداد شاخه های باززایی شده، مشاهده شد. همچنین، وجود ۷ گرم آگار در محیط کشت بیشترین میزان اندام زایی و تعداد شاخه های باززایی شده را نشان داده است. علاوه بر این، غلظت ۵/۱ میکروگرم در هر لیتر از هورمون IBA بالاترین میزان ریشه زایی را القا کرد.نتیجه گیری: رقم بومی سامان نسبت به رقم DPX در شرایط کشت بافت گیاهی عملکرد و نتایج بهتری در باززایی و ریشه زایی نشان داد. یافته های این پژوهش می تواند برای انجام مطالعات انتقال ژن و مهندسی ژنتیک برای رقم سامان و سایر ارقام سویا استفاده شود.

باززایی, رقم سامان, سویا, کشت درون شیشه, DPX