هادی غیاثی - دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع) (نویسنده مسئول)
امید نصیری - استادیار دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق (ع)
محمدرضا برزویی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق (ع)

 زیارت یکی از کهن ترین مناسک دینی و آیین های مذهبی محسوب می شود که ارتباط نزدیکی با خانواده دارد. خانواده از مهم ترین نهادهای اجتماعی در هر جامعه محسوب می شود. اجتماعی شدن در فرهنگ اسلامی همراه با الگوسازی و الگوبرداری از اجتماع کوچک و گرم و پرمحبت خانواده صورت می گیرد. خانواده امروزه در یک دگردیسی تاریخی در حال از دست دادن کارکردهای اجتماعی خود است و واقعیت بیانگر این است که در رویارویی با مشکلات و خطرها، چندان که باید و شاید، توانمند نیست. به نظر می رسد از میان عوامل کمک کننده به حفظ بنیان و کارکرد خانواده، در مقابل امواجی که کانون این نهاد انسان ساز را مورد تهاجم قرار داده است، استمدادجستن از الگوهای زیست دین مدارانه یکی از موثرترین گزینه ها باشد. یکی از الگوهای زیست خانوادگی مومنانه در جریان زیارت شکل می گیرد که خصوصا در چند سال اخیر در ایام اربعین حسینی با حضور خانوادگی زائران و میزبانان در پیاده روی زیارت اربعین بهتر خود را نشان داده است. نوشتار پیش رو، با استفاده از روش کیفی «پدیدارشناسی»، به دنبال پاسخ به این پرسش است که «مناسک دینی و آیین های مذهبی، همچون آیین پیاده روی زیارت اربعین حسینی، چه اثراتی در زیست خانوادگی دین داران می تواند بر جای بگذارد؟». یافته های این پژوهش به تاثیرات پنج گانه ۱. عقلانیت تمدن ساز؛ ۲. ظرفیت کارآمدی قابل توجه در عرصه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی؛ ۳. ایجاد پویایی و حیات مبتنی بر محبت؛ ۴. تثبیت و تقویت هویت الهی؛ و ۵. هماهنگی عناصر مختلف خانواده رسیده است و به تبیین و تشریح آن ها می پردازد.

نهاد خانواده, کارکردهای زیارت, آیین مذهبی, مناسک دینی, پیاده روی اربعین