مهدی شکیبامنش - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی تهران

شهر از دیرباز نمایانگر عالی ترین زیستگاه بشر برای سازماندهی اجتماعی در پاسخ به نیازهای مادی و معنوی بوده است. اما در شرایط کنونی شهرها مکان قدرت زدایی از شهروندان و برآمدن قدرت های بی مکان سرمایه داری شده اند. علیرغم مصرف خودخواهانه و سوداگرایانه سرمایه، شهر دیگر سرآمد فرهنگ متعالی نیست و کانون ناپایداری اجتماعی اقتصادی و محیط زیستی شده و عدالت درون نسلی و بین نسلی را دچار تحدید جدی کرده است. تعاریف متعددی از برنامه ریزی رادیکال ارائه شده که جان کلام تمامی آنها در این نکته نهفته است که مسائل برنامه ریزی کنونی، از طریق و تداوم روند فعلی و بهینه سازی های محاسباتی قابل حل نیست، بلکه فرآیندی ریشه نگر نیاز است تا برنامه ریز باهدفی اخلاقی و هنجاری در خدمت جوامع بوده و با برهم زدن سیستم های سنتی برنامه ریزی مسلط، حرکت به سوی برنامه ریزی دموکراتیک و منصفانه را دنبال کند. به دنبال امکان سنجی کاربست برنامه ریزی ریشه نگر در نظام برنامه ریزی شهری ایران، پس از ارزیابی ویژگی های مدنی جامعه ایرانی و نیز تحلیل کارایی سیستم برنامه ریزی شهری فعلی، نهایتا چنین استنباط شد که باید تلاش مستمر عداتخواهانه به یک هنجار برای مردم و برنامه ریزان شهری و در فرآیند تهیه طرح های شهری بدل گردد و نیز به کمک ارزش های پویای ایرانی-اسلامی، ارزش های گفتمان ایران شهری را در مقیاس های مختلف و همزمان دنبال نمود. حرکت های کوچک اما مستمر مردمی و برنامه ریزان مناسب ترین شیوه در ایران برای شمول بیشتر مردم در فرآیندهای برنامه ریزی دموکراتیک است. همچنین مبتنی بر نظریات یادگیری اجتماعی، اقدامات عملی مردم به هم افزایی و بازتولید مطالبات منصفانه تدریجا خواهند افزود و عدالت اجتماعی به دست مردم و با میانجی گری برنامه ریزانی که از مرزهای حرفه و برنامه ریزی محاسباتی صرف و اقلیدسی پا فراتر گذاشته و برنامه ریزی ظلم ستیز را به عنوان نوعی رسالت برای خود پذیرفته اند، محقق خواهد شد.

برنامه ریزی رادیکال، برنامه ریزی شهری، پارادایم های شهرسازی، جامعه ایرانی.