میرنوید میرحق جو - دانشجوی دکتری شهرسازی دانشگاه آزاداسلامی قزوین- ایران
مریم معینی فر - استادیار و عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشکده معماری وشهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین

یکی از پدیده های فرهنگی و انسانی پدیده شهر و شهرنشینی است که ماهیت و اندیشه نظام حاکم تا حدود زیادی به سبب آن به نمایش گذاشته می شود. شهر اسلامی نیز بازتابی از اندیشه های متعالی دین مبین اسلام در تمامی جوانب است. موضوع شهر ایرانی اسلامی همواره با رویکردهای متفاوت مواجه بوده است و هر اندیشمند، دانشمند و کارشناسی از زاویه ای بر آن نگریسته و متناسب با داده های خود تعریفی ارائه کرده است. در این بین پرداختن به مقولات و مفاهیم وابسته و مرتبط به آثار شهرسازی ایرانی اسلامی که خود را متصف به جهان بینی اسلامی می داند و قصد در بازنمود و پدیدارسازی هرآنچه را دارد که در روند دستیابی به حیات طیبه و هستی زمینی تاثیر دارد، از مهم ترین موضوعات و دغدغه های اندیشمندانی است که بناها، فضاها و شهر را مکانی در راستای سلوک انسانی و تعالی روحی و معنوی انسان می دانند . در شهر ایرانی- اسلامی، نظم اجتماعی و فرهنگی یا برگرفته از اصول و تعالیم دین مبین اسلام بوده یا هماهنگ با تعالیم اسلامی بوده که در زندگی روزمره مسلمانان جاری می باشند بطوریکه رعایت این اصول و حقوق درشهر اسلامی به عنوان جزئی از عقاید و حقوق مسلم برای مسلمانان پذیرفته می شود. مهمترین قاعده تنظیم کننده روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در شهر اسلامی نظم اجتماعی همان قوانین و احکام شریعت که به رفتارها، تعاملات و امورات مسلمانان در شهر اسلامی نظم می بخشد. این مقاله سعی دارد با روش اسنادی با رویکرد تفسیری، ضمن بازشناسی مفهوم شهر ایرانی اسلامی، با توجه به جامعیت و بالندگی مفهوم شهراسلامی، به عنوان مصداق یکی ازشاخص های هویت دهنده به شهر ایرانی اسلامی، ویژگی های ومولفه های شهر ایرانی اسلامی را ارائه دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که مهمترین مولفه های مطالعات شهر ایرانی- اسلامی عبارت اند از مفهوم شهر ایرانی- اسلامی؛ ویژگی های تاریخی سازمان فضایی حیات شهری شهر ایرانی اسلامی؛ اصول، قواعد و الگوهای شهرایرانی اسلامی؛ هویت شهر ایرانی اسلامی؛ فضای شهری شهر ایرانی اسلامی؛ تحولات اجتماعی- فرهنگی در شکل بندی و ساختار فضایی شهر ایرانی- اسلامی؛ تاثیرات مدرنیسم بر شهر ایرانی- اسلامی؛ وقف ودر نهایت، عناصر کالبدی شهر ایرانی- اسلامی از قبیل: محله، مسجد، میدان و بازار، که در دو بعد هستی شناسی (تاکید بر ابعاد وجودی) و چیسی شناسی(تاکید بر ابعاد ماهوی یا کالبدی) قابل تفکیک می باشند.

شهرسازی، شهر اسلامی، شهر ایرانی- اسلامی، کلان شهر، آرمانشهر.