سینا رضایی - کارشناس معماری، دانشگاه فنی و حرفه ای انقلاب اسلامی تهران، ایران -
محمدحسن زهتابان - دانشجوی کارشناسی معماری، دانشگاه فنی و حرفه ای شهید بهشتی، کرج، ایران
میلاد رستمی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
بهاره حدودی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی ماد، کردستان، ایران

مساجد، الگویی از جامعه دینی در مقیاس کوچک هستند. مطالعه ی مساجد یک الزام در تمام جوامع اسلامی است؛ زیرا کارکردها و کاربرد های مسجد امروزی با نمونه سنتی آن در جوامع گذشته تغییرات اساسی داشته. اما در کل، مساجد یک نوع پیوند دهنده میان سنت های دینی با زندگی مدرن بوده و هستند. مساجد به غیر از کاربردهای مذهبی، کارکردهای دیگری دارند، اما با توجه به تغییرات سبک زندگی مردم و حرکت به سوی جوامع مدرنیته و گرایش های غیر مذهبی، متاسفانه مساجد کمتر مورد توجه عموم قرار گرفته اند. همچنین مساجد در ایجاد حس تعلق میان شهروندان به محل زندگیشان بی تاثیر نبوده و سر منشا هویت دینی مسلمانان و شهرهای اسلامی نیز محسوب میشوند. همانطور که پیداست، مساجد با کالبد مرتفعی که دارند، سمبلی از شهرهای اسلامی به حساب می آیند که از فواصل زیاد به عنوان راهنما و نشان دهنده مسیر نیز آن ها را در معرض دید عموم قرار میدهد. به علاوه مساجد نقش زیادی در توسعه شهری دارند به طوری که معمولا راه های اصلی و عناصر مهم در مجاورت این اماکن ساخته میشوند که این از اهمیت جانمایی مساجد حکایت میکند. هدف از ارائه این مقاله، بررسی جوانب مختلف جهت ارتقاء سطح نقش کارکردی مساجد در شهرها و جوامع اسلامی و همچنین جلوگیری از تبدیل شدن مسجد به یک محیط تکراری و خسته کننده، بیان چگونگی پیوند سنت های دینی با زندگی امروزی و برجسته کردن هویت مساجد در جوامع اسلامی و در بین مسلمانان با در نظر گرفتن دیگر کارکردها و ایجاد یک مجموعه چند عملکردی می باشد. در طول تحقیقات انجام شده برای جمع آوری مطالب از روش اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده و نتیجه حاصله چیزی نبوده جز اتخاذ تدابیری جهت چند عملکردی نمودن مساجد، تاثیر متقابل روانشناسانه بین مردم، جامعه و مسجد، مکانیابی صحیح با قابلیت دسترسی آسان و طراحی اجزاء مسجد با مفاهیم و اندیشه های اسلامی و کاربرد های مشخص برای برجسته کردن ایفای نقش مساجد در شهرهای اسلامی.

مسجد، هویت اسلامی، کالبد مسجد، جانمایی مسجد، کارکرد مسجد، جامعه اسلامی