امیرحسین ملکی زاده - دکترای تخصصی، حقوق بین الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد
پوریا ابراهیم زاده - کارشناس ارشد، حقوق بین الملل ، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد

تا پیش از ظهور اصل تفکیک و در سایه مفاهیمی همچون بمباران راهبردی و بازدارندگی هسته ای، میلیون ها غیرنظامی کشته و یا در معرض خطر جانی قرار گرفتند. ظهور اصل تفکیک چالشی جدی برای ادامه رویه فوق محسوب شد لیکن این اصل به دلیل خلاهای حقوقی موجود در بعضی از اسناد بین المللی نتوانست آنطور که انتظار می رفت حافظ جان غیرنظامیان در طول جنگ باشد. بعض از حملات نظامی کشورهایی نظیر اسرائیل و آمریکا حکایت از اعتقاد رهبران کشورهای اخیر به دفاع پیش دستانه دارد. مولفه ای که صرف تهدید قریب الوقوع قابل اثبات از روی قراین و شواهد را جواز توسل به زور دانسته و به کرات با بهانه مبارزه با تروریسم و دولت های یاغی، جلوگیری از دستیابی دولت ها به تسلیحات نامتعارف و یا جلوگیری از وقوع یک تهاجم مسلحانه شدید مورد استفاده قرار گرفته است. به ظاهر توسل به چنین راهبردی جهت حفاظت از غیرنظامیان در برابر حملات قریب الوقوع معقول به نظر می رسد. پرسش اصلی تحقیق حاضر آن است که از منظر حقوق بین الملل موانع توسل به راهبرد دفاع پیش دستانه جهت مقابله با تهدیدات قریب الوقوعی که متوجه غیرنظامیان است چیست؟ نویسندگان با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی به دنبال پاسخ به پرسش فوق هستند. نتیجه تحلیل ما نشان می دهد جز در مواردی که شورای امنیت دفاع پیش دستانه را تجویز نماید، توسل خودسرانه دولت ها به دفاع پیش دستانه جهت واکنش نظامی در برابر تهدیدات قریب الوقوع متوجه غیرنظامیان تقابل دو مولفه غیر قانونی بوده و نزد حقوق بین الملل معاصر مقبول واقع نمی شود.

دفاع پیش دستانه، دفاع پیش گیرانه، شورای امنیت، تهدید قریب الوقوع، غیرنظامیان