پیمان عباسیان - سرپرست پژوهشگاه سازمان حقوقدانان بدون مرز و مدرس دانشگاه
سلیمان جدیدی سرای - هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلخچی

اختیار به عنوان پلی بین جرم و مجازات عمل می کند. مسئولیت کیفری در معنای خاص، عبارت است از انتساب فعل یا ترک فعل مجرمانه به اراده معتبر و آزاد شخص یا اشخاص مرتکب است. به عبارتی فرد مرتکب جرم باید واجد شرایطی باشد تا بتوان مجازات را بر وی تحمیل کرد. لذا مسئولیت کیفری بر خلاف نظری که تحقق جرم را از شرایط مسئولیت کیفری می دانست، به عنوان نهاد خاص، مستقل از جرم می باشد. عده ای اختیار را در کنار ادراک و تمییز، رکن ثابت مسئولیت کیفری محسوب می کنند. و معتقدند در صورتی که شخص غیر مختار مرتکب فعل مجرمانه گردد، مجرم محسوب می گردد ولی از آنجا که حین ارتکاب جرم فاقد اختیار بوده است، مجازات بر وی تحمیل نمی شود. لذا با توجه به اینکه سلب اختیار موجبی برای جواز ارتکاب جرم از ناحیه شخص غیر مختار و در مواردی انتساب جرم به غیر او یعنی سبب عدوانی است، صحبت از نقش آن در شرایط مسئولیت کیفری موضوعیت ندارد، چرا که مسئولیت کیفری فرع بر ارتکاب جرم است؛ و در مورد اکراه شونده ارتکاب جرم به علت عدم اختیار منتفی و به تبع آن مسئولیت کیفری محلی از اعراب ندارد هرچند این مسائل موضوع این مبحث نمی باشد بلکه در این مبحث صرفا به قابلیت انتساب جرم به اکراه شونده در جرایم مختلف پرداخته خواهد شد و شقوق مختلف، به صورت اکراه در جرایم حدی، و جرایم مستوجب قصاص و دیات و جرایم تعزیری تقسیم بندی شده است.

اکراه، مکره، حدود، جرائم حق الهی