حسین مومنی - گروه بیوتکنولوژی و به نژادی، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
محمدرضا شیری - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
اسلام مجیدی هروان - گروه بیوتکنولوژی و به نژادی، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
محمود خسروشاهلی - گروه بیوتکنولوژی و به نژادی، دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

سابقه و هدف: برای سازگاری در مقابل تغییرات آب و هوایی، پایداری سیستم های کشاورزی نقش کلیدی را دارند. شواهد زیادی وجوددارد که مشخص می کند با تغییر شرایط محیطی، تنوع زیستی می تواند سبب افزایش ثبات فرایندهای اکوسیستمی گردد. بنابراین کارآیی برنامه های اصلاح نیازمند درک صحیحی از عکس العمل ارقام اصلاح شده به محیط های با شرایط اقلیمی و خاکی متفاوت می باشد. بنابراین این تحقیق، به منظور بررسی پاسخ هیبریدهای جدید ذرت دانه ای نسبت به شرایط متفاوت محیطی و تعیین پایداری عملکرد دانه آنها انجام گرفت.مواد و روش ها: این بررسی با استفاده از ۱۶ هیبرید ذرت دانه ای در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در هفت منطقه باشرایط اقلیمی و جغرافیایی متفاوت در سال ۱۳۹۷ محیط، تجزیه پایداری با × به اجرا درآمد. با توجه به معنی دار بودن اثر متقابل هیبرید استفاده از دو روش چند متغیره AMMI و GGE biplot انجام شد، تا پایدارترین و پرمحصول ترین هیبریدها شناسایی شوند.نتایج و بحث: براساس نتایج مدل AMMI ، فقط دو مولفه اصلی اول مدل AMMI۲) AMMI و AMMI۱ ) معنی دار شدند و ۵۳ / ۶۸ درصد محیط را توجیه نمود. براساس آماره های مدل × تغییرات اثر متقابل ژنوتیپ AMMI ) SPCA۱ و ASV ) هیبریدهای شماره ۱۶ ( SC۷۰۴ ) و ۱ ( KLM۷۷۰۰۲/۳-۱-۱-۱-۱-۱-۱-۳ × K۱۸ ) به عنوان هیبریدهایی با پایداری بالاتر انتخاب شدند. نتایج انجام تجزیه پایداری با روش GGE biplot گویای توجیه ۵ / ۷۱ درصد از کل تغییرات عملکرد دانه، با دو مولفه اول و دوم GGE biplot بود. هیبریدهای شماره ۱۶ SC۷۰۴) ،) ۱(KLM۷۷۰۰۲/۳-۱-۱-۱-۱-۱-۱-۳ × K۱۸) و ۱۴KLM۷۷۰۲۹/۸-۱-۱-۱-۲-۲-۲ × B۷۳) ( به عنوان هیبریدهایی با پایداری بالاتر با روش گرافیکی GGEbiplot انتخاب شدند.نتیجه گیری: به طورکلی براساس عملکرد دانه و تحلیل پایداری با روش های مختلف هیبریدهای شماره ۱۶SC۷۰۴) ( و ۱ KLM۷۷۰۰۲/۳-۱-۱-۱-۱-۱-۱-۳ × K۱۸) ( به ترتیب با عملکرد دانه ۷۶ / ۱۲ و ۷۲ / ۱۱ تن در هکتار به عنوان پایدارترین و پرمحصول ترین هیبریدها با سازگاری عمومی بالایی بودند و می توانند مورد کشت در کشور قرار گیرند. بررسی بایپلات ۱ همبستگی بین منطقه ها نشان داد که بردارهای محیطی کرمانشاه، اصفهان و شیراز و همچنین منطقه های مغان و میاندوآب بسیار نزدیک به هم بوده، بنابراین این محیط ها در رتبه بندی و گروه بندی هیبریدها شبیه هم بودند. همچنین منطقه های کرمان و کرج از نظر تفکیک هیبریدها مشابهت کمتری با سایر منطقه ها داشتند. بنابراین با توجه قدرت تفکیک بالای هیبریدها در منطقه های شیراز، میاندوآب، کرمان و کرج توصیه می شود جهت صرفه جویی در هزینه آزمایش ها در سال های آتی به جای هفت منطقه، آزمایش ها در این چهار منطقه انجام پذیرد.

امی, گرافیکی, GGE biplot, سازگاری