پایش تغییرات کاربری زمین و پیش بینی روند زمانی مکانی آن در شهرستان همدان

سابقه و هدف: تغییرات کاربر ی زمی ن پدیده ای است که در کشورهای درحال توسعه در حال گسترش است و دارای پیامدهای محیطی  اکولوژیک منفی در محیط است . در این راستا، دسترسی به اطلاعات به رو زرسانی شده در زمینه تغییرات کاربری زمین برای تحلیل انواع نیازمندی های سکونتگاه های انسانی و اتخاذ سیاستهای مناسب برای اطمینان از آینده ضروری است . بررسی گذشته ، حال و پیش بینی کاربری زمین در آینده دارای جایگاه بنیادین در تصمیم گیری ها و سیاستگذاری های برنامه ریزان کاربری زمین است. در این پژوهش ، هدف ، مطالعه کاربری زمین و تغییرات آن در طول سال های ۱۹۹۳ ، ۲۰۰۴ و ۲۰۱۹ بوده است. همچنین، شناسایی چگونگی تغییرات کاربری زمین در شهرستان همدان و شبیه سازی و آینده نگری کاربری زمین و تغییرات آن بوسیله مدل CA-MARKOV در سال ۲۰۵۰ است .مواد و رو ش ها: در این پژوهش درآغاز، پس از دریافت تصویرهای ماهواره ا ی سنجنده های TM , ETM و OLI ، مرحله های پیش پردازش در برگیرنده انواع تصحیح های رادیومتریک و هندسی روی تصویرها انجام شد. سپس با استفاده از نمونه های تعلیمی و نرم افزار گوگل ارث و با استفاده از الگو ریتم ماشین بردار پشتیبان، طبقه بندی تصویرهای ماهواره ای انجام شد. براین مبنا، تفکیک کاربری های منطقه به چهار کلاس همچون: کاربری مسکونی و غیرمسکونی ، زمین های بایر و مرتع های فقیر، زمین های باغی و زراعت آ بی، کوهستانی و مرتع دسته بندی شد. پس از آشکارسازی کاربری زمین و تغییرات آن، به پیش بینی روند این تغییرات با استفاده از مدل سلول های خودکار و زنجیره مارکو ف به دلیل توانایی بالا در تشخیص تغییرات مولفه مکانی  فضایی، در سال ۲۰۵۰ پرداخته شد .نتایج و بحث: نتایج مطالعه حاضر بیانگر آن است که باگذشت زمان، رشد و توسعه شهرنشینی در این کلان شهر سبب گسترش بافتفیزیکی شهر در این منطقه شده، بدین صورت که در ابتدای دوره مطالعه در سال ۱۹۹۳ مساحت کاربری مسکونی و غیرمسکونی میزان ۸ / ۰ درصد از مجموع منطقه را در برگرفته است . درصورتی که در انتهای دوره یعنی در سال ۲۰۱۹ این میزان به ۱ / ۲ درصد مساحت کل منطقه رسیده است. مطالعه تغییرات کاربری نشان داد که از سال ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۴ ، میزان ۲ / ۰ درصد به میزان کاربری های مسکونی و غیرمسکونی افزوده شد ه است. بیشترین افزایش مساحت کاربری بعدی مربوط به زمین های بایر و مرتع های بسیار فقیر بوده که مساحت آنها معادل / ۴۹ درصد در سال ۲۰۰۴ شده است. کاربری زمین های باغی و زراعت آبی به همراه کاربری کوهستانی، ازجمله کاربری هایی بود ه اند که در سال ۲۰۰۴ نسبت به سال ۱۹۹۳ به ترتیب برابر ۲ / ۱ و ۵ / ۱ درصد کاهش مساحت داشته اند. این روند باگذشت زمان ادامه داشته به گونه ای که مساحت کاربری ساخت و ساز مسکونی و غیرمسکونی و زمین های بایر روندی افزایشی داشته؛ و در سال ۲۰۱۹ به ترتیب معادل ۱ / ۱ و ۴ / ۲ درصد به مساحت این کاربری ها افزوده شده است. سرانجام، می توان گفت باگذشت زمان از سال ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۹ کاربری زمین های باغی و زراعی، کوهستانی و مرتع به کاربری های ساخت و ساز مسکونی و غیرمسکونی و زمین های بایر تبدیل شده اند. تبدیل زمین های کشاورزی پیامدهایی منفی در آینده منطقه خواهد داشت که باید برای کاهش پیامدهای منفی این تغییرات در آینده کارهای مناسبی بوسیله برنامه ریزان و سیاست گذاران انجام شود .نتیجه گیری : در این پژوهش ، آشکار شد مدل سلول های خودکار و زنجیره مارکوف دارای توانایی بالایی در پیش بینی تغییرات کاربری زمین در آینده است. همچنین، بیشترین افزایش مساحت کاربری مربوط به کاربری ساخت و ساز مسکونی و غیرمسکونی و زمین های بایر بوده و کاربری های دیگر مانند زمین های باغی و زراعت آبی، زمین های کوهستانی و مرتع مساحت شان کاهش یافته است. بنابراین، شایسته است که برنامه ریزان همواره رشد شتابان شهری را در آینده در راستای انجام هرچه مناسب تر برنامه ریزی های خود در نظر گیرند .

Keywords:

مدل سلول های خودکار , مدل زنجیره مارکوف , کلاس کاربری زمین , طبقه بندی تصاویر , آشکارسازی تغییرات