بررسی آزمایشگاهی تاثیر اصلاح گرهای آلی بر فرایند آبشویی خاک های شور و سدیمی

زمینه و هدف: شوری و سدیمی شدن خاک یکی از مهم­ترین فرآیندهای مخرب خاک به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک می­باشد. خاک­های سدیمی با تخریب ساختمان خاک، کاهش نفوذپذیری و سرعت حرکت آب در خاک، افزایش رواناب سطحی، پایین آمدن کاربری اراضی، کم­شدن تهویه و در نهایت کاهش عملکرد محصولات زراعی مواجه می­باشد. در زمینه اصلاح و بهسازی خاک­های شور و سدیمی، تحقیقات زیادی مبتنی بر اعمال روش­های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی صورت گرفته است که اعمال روش تلفیقی، موثرترین شیوه در اصلاح و بهسازی چنین خاک­هاست. در این پژوهش تاثیر دو اصلاح­گر آلی پرمرغ و هومات پتاسیم همراه با آبشویی در بهبود برخی خواص فیزیکی و شیمیایی خاک­های شور و سدیمی مورد بررسی قرار گرفته است.     روش پژوهش: به منظور انجام تحقیق، آزمایشی به­صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در ۱۶ تیمار با ۳ تکرار انجام شد. فاکتور اول نوع ماده اصلاحی (پرمرغ و هومات پتاسیم)، فاکتور دوم مقدار ماده اصلاحی (۷۵/۰ و ۵/۱% وزنی) و فاکتور سوم سطوح آبشویی (بدون آبشویی، ۴۵، ۹۰ و ۱۳۵ روز انکوباسیون) بود. بعد از نمونه برداری از عمق صفر تا ۳۰ سانتی­متری و اندازه گیری ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی نمونه خاک­ها، مواد اصلاح­گر با خاک مخلوط و با رساندن رطوبت به حد ۸/۰-۷/۰ ظرفیت مزرعه­ای (FC)، داخل ستون­های خاک اضافه شد. نمونه­ها با فواصل زمانی ۵/۱ ماه در سه نوبت به میزان یک حجم منفذی آبشویی شد. در هر مرحله آبشویی، ویژگی­های اسیدیته خاک (pH)، قابلیت هدایت الکتریکی (EC) و نسبت جذب سدیم (SAR) در زه­آب و ویژگی­های pH، EC،  SAR،  ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC)، درصد سدیم تبادلی (ESP)، پایداری خاکدانه­های مرطوب (WAS)، کربن آلی (OC) و هدایت هیدرولیکی اشباع (Ks) در ستون­های خاک اندازه­گیری شد. تجزیه­های آماری و مقایسه میانگین­ها با آزمون LSD و از طریق به کارگیری نرم افزار SPSS۱۷ و رسم نمودارها با نرم افزارEXCEL  صورت گرفت. یافته ها:  نتایج نشان داد که هومات پتاسیم، موجب کاهش pH خاک و افزایش pH زه آب شده است. با افزایش درصد وزنی اصلاح­گر و دور آبشویی، این اثر بیشتر بود. همچنین هومات پتاسیم موجب کاهش ECe خاک شد و این تاثیر با افزایش دور آبشویی بیشتر بود. نتایج بیانگر آن بود که هر چه مقدار ماده اصلاح­گر بیشتر باشد، میزان SAR زه­آب بیشتر است. با افزایش دور آبشویی، میزان SAR خاک، در هر دو اصلاح­گر هومات پتاسیم و پرمرغ کاهش یافت. سطح ۵/۱% مقدار ماده آلی تاثیر بیشتری بر کاهش SAR نسبت به سطح ۷۵/۰% در هر دو اصلاح­گر داشت. با افزایش سطح آبشویی، CEC خاک کاهش یافت. پرمرغ ۵/۱% دارای بیشترین میزان CEC ( cmolc.kg-۱۲/۳۱) بود. با افزایش مقدار اصلاح­گر میزان CEC خاک افزایش یافت. همچنین با افزایش سطوح آبشویی و مقدار پرمرغ، مقدار ESP خاک کاهش یافت. با افزایش سطح آبشویی در اصلاح­گر هومات پتاسیم، %OC خاک کاهش یافت. پایداری خاکدانه های مرطوب خاک با افزایش مقدار ماده اصلاح­گر پرمرغ، افزایش یافت. در واقع بیشترین مقدار WAS در تیمار پرمرغ ۵/۱% (۱۰ درصد) بود. هومات پتاسیم در مقدار بیشتر (۵/۱ درصد وزنی) موجب کاهش Ks گردید. با افزایش سطوح آبشویی از دور دوم آبشویی به بعد، Ks کاهش یافت. نتایج: به طور کلی می­توان نتیجه گرفت که اضافه کردن اصلاح­­گرها، موجب افزایش pH و SAR در زه­آب و کاهش pH (از ۲۴/۸ به ۳۹/۷)، EC (از ۰۷/۱۷ به ۸/۰ dS.m-۱) و SAR (از ۳۴/۱۹ به ۱/۱۱ (cmolc.l-۱)۰.۵) در خاک گردید. آبشویی، موجب افزایش pH و EC در زه­آب و کاهش CEC، ESP در خاک  و کاهش KS با افزایش سطوح آبشویی از دور دوم آبشویی به بعد گردید. اصلاح­گر هومات پتاسیم، موجب کاهش OC، Ks و پر مرغ موجب افزایش CEC و WAS و کاهش ESP خاک گردید. در کل اصلاح­گر پرمرغ (با درصد وزنی ۷۵/۰) همراه با آبشویی برای اصلاح خاک­های شور و سدیمی پیشنهاد می­گردد.

Keywords:

پرمرغ , زه آب , ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک , هومات پتاسیم