تحلیل شرایط آب و هوایی دیرینه در ارتباط باتمدن های باستانی جنوب شرق ایران

موضوع دیرین اقلیم شناسی از جنبه های گوناگونی اهمیت مطالعاتی دارد، یکی از این جنبه ها در حوزه مطالعات باستان شناختی است. باستانشناسان برای درک درست تر روند تطور فرهنگ ها و فراز و فرود تمدن ها به اطلاعات دقیق و روشنی از شرایط زیست محیطی و اقلیمی آن منطقهدر زمان های گذشته نیازمندند. شواهد تغییرات اقلیمی دیرینه با استفاده از مدل های اقلیمی قابل بازسازی می باشد. ازجمله مهمترین خواستگاه هایتمدنی در ایران منطقه جنوب شرق ایران است که در ارتباط با منابع آبی منطقه شامل آبهای سطحی و زیرزمینی شکل گرفته اند. در اثر تغییراتاقلیمی این منابع نظیر هامون جازموریان نیز در گذر زمان دچار خشکی شده است و بستر خشک آن تهدیدی برای سلامتی مردم کشور از نظررخداد ریزگرد می باشد. تغییرات محیطی از آخرین دوره یخبندان بر اساس مطالعه رسوبات دریاچه هامون هیرمند نشان داد که ا ین دریاچه روندهیدرولوژیکی پیچیده ای در طول کواترنری اخیر بخاطر تغییرات اقلیمی تجربه نموده است. کواترنری به دلیل اهمیت حضور انسان و پدیده هایاقلیمی می تواند زمینه مطالعه تمدن های باستانی باشد. در این تحقیق تغییرات دما و بارش در جنوب شرق ایران در رابطه با مراکز تمدنی باستانیجنوب شرق ایران بررسی شد. شرایط اقلیمی دیرینه جازموریان به عنوان نماینده منابع آب سطحی و محوطه های باستانی نظیر شهداد )استانکرمان، شهرستان شهداد، دشت تکاب)، تل ابلیس (استان کرمان، شهرستان بردسیر) و تپه یحیی (استان کرمان، شهرستان بافت) و شهرسوخته (استان سیستان و بلوچستان، ۵۶ کیلومتری شهرستان زابل) با استفاده از مدلسازی داده های دما و بارش مورد مطالعه مقایسه ای قرار گرفت.حمزه و همکاران (۲۰۱۶) نشان دادند که در طول هولوسن ابتدایی هر دو سامانه موسمی تابستانه هند و بادهای غریی عرضه ای میانه، شدت یافتند ومتعاقب آن حوضه آبریز هامون بارش بیشتری دریافت شده است. نتایج ایزوتوپ ها نشان دهنده تضعیف سامانه موسمی تابستانه هند و شدت یافتنبادهای غربی محلی در طول میانه تا انتهای هولوسن در منطقه مورد مطالعه در ارتباط با پیدایش تمدن های عصر مفرغ (حدودا بازه زمانی اوایل هزارهسوم تا میانه هزاره دوم پ.م.) همزمان با شکل گیری و رشد شهرنشینی در حوضه سیستان را نشان می دهد. بطوریکه جابجایی های سکونتگاه ها نیزدر رکوردهای باستان شناسی شاید پاسخی به تغییرات آب و هوایی باشد (Hamzeh et al.,۲۰۱۶). در این پژوهش برای بررسی این فرضیه،جازموریان بعنوان منبع آبی مهم منطقه جنوب شرق ایران جهت کشف ارتباط شرایط آب و هوا با حقایقی از تمدن چند هزارساله منطقه در نظرگرفته شد. یکی از مسائل مهم در این رابطه نقش تغییر و تحولات زیست محیطی طی زمان و تاثیر آن بر معیشت و استقرار انسان است. هدف از اینتحقیق بازسازی داده های اقلیمی دیرینه در محیط طبیعی تالاب جازموریان و ارتباط آن با شرایط اقلیم دیرینه مراکز شکل گیری تمدن های جنوبشرق ایران نظیر تمدن های صاحب فرهنگ درخشان و فرهیخته عصر مفرغ منطقه کرمان چون تمدن جیرفت، تپه یحیی و شهداد می باشد.