هدیه کسرایی - کارشناسی ارشد طراحی شهری، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
فرح حبیب - استاد شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

در دهه ها گذشته روند بیرویه شهرنشینی مشکلاتی را برای شهرها بهویژه کلانشهرها به وجود آورده است. با ازبین رفتن انسجام در سازمان کالبدی فضایی بافت تاریخی، ساختار واحد و هویت در کل شهر از بین رفته و انزوای فضایی در بخشهای مختلف شهر، به ویژه در بافتهای فرسوده به وجود آمده است. تبعات این جداافتادگی و گسترش بیرویه شهر موجب مشکلاتی در ساختار اجتماعی و اقتصادی این بخشها گردیده است. نظریه چیدمان فضا یکی از نظریه ها و روشهایی است که توانسته تا حدی به نیاز در تحلیل ساختار فضایی و درک آن کمک کند. انسجام کالبدی و هویت یکی از ارکان مهم ساختار فضایی در بافتهای تاریخی است. مسئله اصلی تحقیق این است که با تحلیل ساختار فضایی تا چه حد میتوان انسجام و ارتقای هویت را در بازطراحی و میزان موفقیت آن را طرحهای آتی پیشبینی کرد؟ در راستای پاسخگویی به سوالات مطرح شده در بافت نوغان منطقه ثامن در مرکز شهر مشهد مورد پژوهش قرار گرفته است. در این تحلیل، شاخصهای هویتی و انسجام کالبدی در نظامهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. باتوجه به ماهیت موضوع موردمطالعه روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و تجزیه تحلیل داده ها به دو صورت کمی و کیفی قرار میگیرد. نتایج پژوهش با استفاده از نظریه چیدمان فضا و ارزیابی گزینه ها بر اساس روش AHP و پیشنهاد گزینه نهایی میباشد. تحلیل محله نوغان، نحوه ارتباط ره باغ پیشنهادی و آثار تاریخی بافت و میزان هم پیوندی آنها را نشان میدهد. بر اساس این نظریه میتوان به توسعه و ارزیابی بافتهای تاریخی، در جهت برنامه ریزی و پیشنهاد در طرحهای نوسازی و بهسازی آتی کمک کرد.

چیدمان فضا، بازطراحی، ره باغ، محله نوغان.