سعید زارع ده آبادی - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
زهرا اسرار - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
میترا مهربانی - مرکز تحقیقات فارماسوتیکس، گروه فارماکوگنوزی، دانشکده داروسازی و علوم دارویی، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، ایران

عنصر روی نقش های ساختاری و عملکردی فراوانی را در بسیاری از فرآیندهای متابولیکی گیاهان بر عهده دارد، ولی مقدار اضافی آن در خاک ها به عنوان فلز سنگین، یک فاکتور محدود کننده رشد برای گیاهان محسوب می شود. با توجه به اهمیت بالای گیاه نعناع در زمینه های دارویی و صنعتی، در این تحقیق اثر غلظت های متفاوت روی بر این گیاه مطالعه شد. نمونه های گیاهی در اتاقک رشد با شرایط کاملا استاندارد و تحت تیمار غلظت های مختلف عنصر روی تا رسیدن به مرحله گلدهی کامل نگهداری شدند. از دستگاه کلونجر به منظور استخراج اسانس و از دستگاه کروماتوگرافی گازی- طیف سنجی جرمی (GC-Mass) برای شناسایی ترکیبات اسانس استفاده شد. در بررسی های بیوشیمیایی انجام شده در این تحقیق مشخص گردید، قسمت اعظم اسانس گیاه نعناع سبز را ترکیبات مونوترپنی تشکیل می دهند و سزکوئی ترپن ها درصد کمتری از مواد موجود در اسانس را به خود اختصاص می دهند. همچنین، مقایسه میزان ترکیبات ترپنی نشان داد، تیمار گیاه نعناع با عنصر روی موجب کاهش میزان مونوترپن های اکسیژنه موجود در اسانس شده، ولی مقدار مونوترپن های هیدروکربنه را افزایش داده است. مقدار کلی مونوترپن ها با افزایش کاربرد روی در محلول غذایی افزایش، ولی مقدار سزکوئی ترپن ها- اعم از اکسیژنه و هیدروکربنه- در همه نسبت های فلز روی کاهش یافت. به طور کلی، از نتایج به دست آمده چنین برمی آید که، مقدار مونوترپن های اکسیژنه در مقایسه با سزکوئی ترپن ها بیشتر تحت تاثیر تیمار عنصر روی قرار گرفته و کاهش آن چشمگیرتر است و این ممکن است به دلیل تغییرات بیوانرژتیک سلول های گیاه نعناع سبز در پاسخ به تنش فلز سنگین روی باشد.

ترکیبات فرار, مونوترپن ها, سزکوئی ترپن ها, نعناع سبز, روی