راضیه سلطانی نژاد - گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران ۳۶۹۷ - ۱۹۳۹۵، تهران، ایران
رویا رضوی زاده - گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران ۳۶۹۷ - ۱۹۳۹۵، تهران، ایران
حکیمه علومی - گروه اکولوژی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران

گیاه شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.) از قدیمی ترین گیاهان دارویی در ایران است که از متابولیت های ثانویه موجود در ریشه این گیاه در صنایع غذایی و دارویی استفاده می شود. با کاربرد فلزات سنگین به عنوان الیسیتور (عوامل محرک) می توان تولید متابولیت ثانویه در گیاه را افزایش داد. در پژوهش حاضر، تاثیر غلظت های ۱ و ۱۰ میکرومولار اکسید مس و اکسید روی بر محتوای قند های احیا کننده (به عنوان پیش ساز متابولیت های ثانویه)، پرولین، گلیسیریزین، ترکیبات فنلی کل، فلاونوئیدها، آنتوسیانین ها و تانن ها در گیاهچه شیرین بیان بررسی شد. همچنین، همبستگی بین محتوای این متابولیت ها در گیاهچه های تیمارشده با استفاده از آزمون پیرسون مطالعه شد. میزان قندهای احیا کننده در غلظت ۱۰ میکرومولار اکسید روی کاهش یافت، در حالی که میزان پرولین و گلیسیریزین درگیاهچه های تحت تیمارهای ۱ و ۱۰ میکرومولار اکسید مس و ۱ میکرومولار اکسید روی نسبت به گیاه شاهد افزایش یافت. محتوای ترکیبات فنلی کل نیز با افزایش غلظت اکسید مس افزایش یافت. بیشترین مقدار فلاونوئید، در غلظت های ۱ و ۱۰ میکرومولار اکسید مس مشاهده شد. محتوای آنتوسیانین ها در غلظت ۱ میکرومولار اکسید مس افزایش یافت. همچنین، محتوای تانن ها در گیاهچه های شیرین بیان در غلظت ۱۰ میکرومولار اکسید روی افزایش یافت. بر اساس نتایج به نظر می رسد که در غلظت های ۱ و ۱۰ میکرومولار اکسید مس، میزان گلیسیریزین، ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها، آنتوسیانین ها به طور درخور توجهی افزایش می یابد در حالی که اکسید روی تاثیر درخور توجهی بر میزان این متابولیت ها نداشت.

اکسید روی, اکسید مس, ترکیبات فنلی, شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra L.), گلیسیریزین