امیر حسین زنجانبر - دانشجوی کارشناسی ارشد، ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
حسین زارع - استاد، گروه روان شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
بلقیس روشن - استاد، گروه زبان شناسی و زبان های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

«روان­روایت­شناسی» مطالعه بازنمایی­های شناختی روایت است. «طرحواره­ها» مجرای تحقق بازنمایی­ها بوده، حاوی کلیتی از ویژگی­های شاخص، و فاقد جزئیات­اند. مقاله پیش­رو بر آن است: با استفاده از مفهوم طرحواره، ابتدا «طنز» را تعریف؛ سپس وفق چگونگی تاثیر متن بر بازنمایی­های ذهنی مخاطب، سبک­های طنزپردازی را در داستان­های کودک دسته­بندی کند. روش این مقاله تحلیلی­­توصیفی و قائم بر دو مولفه است. یکی از مولفه­ها مبین تغییرات طرحواره گفته­یاب درون­روایی متن (شخصیت مضحک داستان) است، دیگری مبین تغییرات طرحواره گفته­یاب برون­روایی (خواننده). نتایج پژوهش نشان می­دهد: اول اینکه طنز عبارت است از علم بر تحقق خطای شناختی ناشی از دیالکتیک دو طرحواره متباین؛ دوم اینکه خنده­آفرینی روایت­های طنز زاده تعامل دو متغیر است: یکی طرحواره ذهنی گفته­یاب درون­روایی و دیگری طرحواره ذهنی گفته­یاب برون­روایی؛ سوم اینکه از منظر تفکر شناختی، سبک­های روایت­های طنز کودکانه تکرار یا تلفیقی از سبک­های روایت­های لطیفه­گون (انکدوت­ها) است. در این مقاله برای نخستین­بار، ضمن بررسی ارتباط میان سازوکارهای معناسازی متون طنز کودک با فرایند بازنمایی ذهنی خواننده، طنزپژوهی دومولفه­ای (برحسب دو گفته­یاب درون­روایی و برون­روایی) معرفی می­شود. دستاورد عملی پژوهش، ارائه الگوریتم­هایی شناختی برای خنده­آفرینی است که می­تواند یاریگر طنزنویسان حوزه کودک باشد.

داستان کودک, روایت شناسی, تفکر شناختی, طنز, طرحواره, سبک شناسی