تاثیر عناصر نوایی بر استنتاج شنونده در گفته های حاوی ورامعنا (تضمن)

گرایس (۱۹۷۵) ورامعنا یا تضمن را معرفی و طبقه ­بندی کرد. ورامعنا، به «معناهای پنهان» یا به تعبیری «به لفظ درنیامده» ی مورد نظر گوینده یا نویسنده اشاره دارد. پس از گرایس، نوگرایسی­ ها انواع مختلفی از آن را ارائه دادند. ورامعنا به عمد از سوی گوینده تولید می­ شود و ممکن است توسط شنونده فهمیده شود یا نشود. از آنجا که تاثیر عناصر نوایی (تکیه زیروبمی و تغییرات دامنه آن، درنگ، شدت و دیرش) بر خوانش های متفاوت از گفته های حاوی ورامعنا (مکالمه­ ای و مقیاسی) استنتاج­ های متفاوتی در شنونده موجب می­ شود، ضروری می­ نماید در دسته­ بندی انواع ورامعنا طبقه­ ای نیز با نام «ورامعنای نوایی» در نظر گرفته شود. به نظر می­ رسد معنی برخی ساخت­ ها در سطح نحو نامعین است، یعنی با توجه به معنای واژگانی و ساخت نحوی، نمی توان معنی آن را مشخص کرد و یا تنها یک خوانش از آن به­ دست داد زیرا معنای آنها وابسته با عناصر نوایی است. در این پژوهش، با حذف توضیحات بافتی، تاثیر این عناصر نوایی بررسی شده است. برای این منظور، تعداد ۸ گفته ی حاوی ورامعنا در سه مرحله آزمون (یک آزمون نوشتاری و دو آزمون شنیداری با عناصر نوایی متفاوت) در اختیار ۲۰ آزمودنی که زبان اول همه آن­ها فارسی بود و همه به گونه ی فارسی معیار تسلط داشتند قرار گرفت. نتایج نشان داد درباره ی ورامعنا­های مقیاسی، مولفه ی «دیرش» در استنتاج حد بالاتر و حد پایین­ تر در مقیاس تاثیرگذار است؛ و در مورد ورامعناهای مکالمه ­ای، «تغییرات دامنه تکیه زیروبمی» و «تغییرات شدت»، به انتقال معنای «به لفظ درنیامده» کمک می­ کند. از این گذشته، در غیاب عناصر نوایی در نوشتار، معنی برخی ساخت­ ها به صورت پیش فرض از میان معناهای محتمل انتخاب می شود و خواننده استنتاج خود را بر اساس این ساخت پیش­فرض انجام می­ دهد. از این رو، گویی برخی معناها برای برخی ساخت­ ها بی­نشان است. همین امر می تواند موجب سوءبرداشت و کژفهمی­ در تفسیر برخی گفتارنوشته­ هایی مانند چت و پیامک شود.

Keywords:

تضمن , ورامعنا , ورامعنای نوایی , آهنگ , عناصر نوایی , کاربردشناسی , زبان فارسی