میرعبداله حسینی - عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
حبیبه فتحی - عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی

مقاله حاضر با هدف تعیین نوع ساختار تولید و تجارت جهانی و ساختار صادرات خرمای ایران و شناسایی بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران طی دوره ۲۰۱۰-۱۹۸۹ تدوین یافته است. نتایج حاصل از مقاله نشان می دهد که ساختار تولید جهانی خرما با انحصار چندجانبه با نوساناتی در طی دوره ۲۰۱۰-۱۹۸۹ مواجه بوده و سهم ایران از تولید جهانی تا سال ۲۰۰۰ رو به افزایش بوده و در مقابل سهم تولید عراق کاهش یافته است. اما در سال های ۲۰۱۰-۲۰۰۰ عربستان با پیشی گرفتن از ایران، بعد از مصر بزرگترین رقیب ایران در تولید جهانی خرما است. ساختار تجارت جهانی خرما گویای آن است که ساختار صادرات جهانی خرما از انحصار چندجانبه بسته به انحصار چندجانبه باز تغییر یافته و از قدرت انحصاری صادرکنندگان اصلی جهانی کاسته شده و در مقابل ساختار واردات جهانی خرما از انحصار چندجانبه پیروی کرده و بر قدرت انحصاری واردکنندگان جهانی خرما افزوده شده است. مقایسه ساختار صادرات و واردات جهانی خرما نشان می دهد که انحصار از آن خریداران (واردکنندگان) خرما است تا صادرکنندگان آن. مطالعه ساختار صادرات خرمای ایران گویای آن است که واردکنندگان خرما از ایران از ثبات نسبی برخوردار نبوده اند و طی سال های ۶۸-۱۳۵۸ پیوسته از قدرت چانه زنی ایران در بازار صادرات خرما کاسته شده، اما در سال های ۹۰-۱۳۶۸با ورود تعداد زیادی کشور به جمع واردکنندگان از قدرت انحصاری واردکنندگان خرما از ایران کاسته شده است لکن همچنان از وضعیت مطلوب فاصله است و غالبا عمده واردکنندگان خرما از ایران، کشورهایی هستندکه به صادرات مجدد آن اقدام می کنند. مضافا، ۲۰ کشوری که ویژگی های بازار هدف خرمای ایران را دارند، به عنوان بازارهای هدف خرمای صادراتی ایران معرفی شده است.

تولید / تجارت / واردات / صادرات / ساختار بازار / بازارهای هدف / خرما / ایران و جهان