حسین امامی - دانشجوی دکترای فلسفه غرب دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
بیژن عبدالکریمی - دانشیار گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران، ایران

نگاهی تطبیقی به نظریه «تاویل» طباطبایی و نظریه «رویاهای رسولانه» سروش نشان می دهد که هر دوی آنها کنه متن مقدس را محصور در ساختار تاریخی اش نمی دانند، و به حقیقت و باطن متن مقدس در پس ظواهرش می اندیشند. نظریه تاویل که قوس صعود و خلاف قوس تنزیل و انزال، و به معنای کشف ارتباط میان مصحف موجود با حقیقت عینی اش (یعنی کتاب مکنون، ام الکتاب) است، به دلایل گوناگونی بر نظریه رویاهای رسولانه برتری دارد؛ نظریه تاویل ۱. با سنت سامی، عبری، اسلامی سازگار است؛ ۲. هم زمان همه شواهد را پوشش می دهد؛ ۳. با منطوق قرآن انطباق تام دارد؛ ۴. قدسیت و بشری بودن قرآن را هم می پذیرد؛ ۵. می تواند به دغدغه های مذکور در مقاله ششم رویاهای رسولانه، که سروش را به بشری و رویایی انگاشتن قرآن سوق داده است، پاسخ دهد؛ ۶. رویکرد عرفانی و اشراب نظریه تاویل از ام الکتاب باعث شده است طباطبایی، برخلاف سروش، از معرفت گزاره ای فراتر رود و به معرفت وجودی و شهودی برسد، اما سروش با پذیرش بسط تجربه نبوی و رویاهای رسولانه به جای حل مسئله به حذف آن روی آورده است.

تاویل, رویاهای رسولانه, محمدحسین طباطبایی, عبدالکریم سروش