ساسان مددی - دانشجوی دکترا دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
علیرضا عمادی - گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
رامین فضل اولی - گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

آبگیری از رودخانه جهت کشاورزی یا استفاده در صنعت به روش ثقلی به شیوه­های مختلفی امکان­پذیر می­باشد که استفاده از محیط متخلخل یکی از این روش­ها می­باشد. با توجه به اینکه در طبیعت معمولا جریان آب همراه با رسوب می­باشد لازم است انحراف آب در این جریان­ها مورد بررسی قرار بگیرد. در پژوهش حاضر با ساخت مدل آزمایشگاهی تاثیر عواملی مانند: اندازه دانه­بندی محیط متخلخل، غلطت رسوبات چسبنده و دبی­های ورودی متفاوت بر میزان دبی انحرافی آبگیر کفی با محیط متخلخل بررسی شد. نتایج نشان داد ضریب دبی در اندازه سنگ­دانه mm۵/۱۶= D۵۰ در دبی ۷/۲۰ لیتر بر ثانیه با غلظت­های، ۵/۱، ۳، ۵/۶ و ۸ گرم در لیتر به ترتیب  ۰۳۸/۰، ۰۳۵/۰، ۰۳۴/۰ و ۰۳۳/۰ است. کاهش سرعت جریان عبوری از داخل محیط متخلخل به دلیل افزایش غلظت، می­تواند دلیلی برای کاهش ضریب گذردهی باشد. ضریب دبی برای غلظت  gr/lit۳ در دبی ۷/۲۰ لیتر بر ثانیه برای اندازه سنگ­دانه با D۵۰، ۵/۱۱، ۵/۱۶ و ۲۵ میلی­متر به ترتیب ۰۲۵/۰، ۰۳۵/۰ و ۰۴۲/۰ است. این مساله به­دلیل بالاتر بودن مقدار تخلخل در اندازه سنگ­دانه mm۲۵= D۵۰  نسبت به mm۵/۱۶= D۵۰  و mm۵/۱۱= D۵۰ می­باشد. نشان داد که در دبی­های پایین­تر تغییرات ضریب دبی نسبت به دبی ورودی بیشتر می­باشد ولی با افزایش دبی ورودی به مقدار ثابت می­رسد. با بررسی داده­های بدست آمده و استفاده از تحلیل ابعادی و رگرسیون چند متغیره، روابطی برای تخمین دبی و ضریب دبی برای این آبگیر پیشنهاد شده است.

انحراف آب, تحلیل ابعادی, رسوب, محیط پاره سنگی, مدل فیزیکی