حمید بلالی - اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
مصطفی بنی اسدی - دانشگاه بوعلی سینا
لیلا مظفری - کارشناسی ارشد اقتصادکشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا ، همدان، ایران

مفهوم آب مجازی از پتانسیل قابل توجهی برای کمک به بهبود مدیریت آب، به خصوص در بخش کشاورزی برخوردار است. لذا تحلیل آب مجازی محصولات اساسی بخش کشاورزی می تواند ما را در سیاست گذاری و برنامه ریزی در مصرف بهینه از منابع آبی یاری دهد. در این مطالعه، مقدار آب مجازی و شاخص های مرتبط با آن، با استفاده از رهیافت پایه تعیین شد و سپس براساس مقدار تولید و تقاضای استان برای محصولات کشاورزی، مقدار مبادلات کشاورزی و تراز تجاری آب مجازی در استان همدان در سال ۱۳۹۷ برآورد گردید. نتایج نشان داد که جریان تجارت محصولات مورد مطالعه، حجمی معادل ۷/۹۲۴ میلیون مترمکعب صادرات آب مجازی به خارج از استان و ۴/۳۳  میلیون مترمکعب واردات آب مجازی به داخل استان را در پی داشته است. براین اساس ترازتجاری آب مجازی، ۳/۸۹۱ میلیون مترمکعب برآورد شد. این نتایج نشان می دهد، استان همدان محصولات آب بر را در داخل استان تولید و صادر می کند. تراز تجاری مثبت و قابل توجه لزوم تغییر الگوی کشت در استان را با توجه به مسئله کمبود منابع آبی نشان می دهد. با توجه به نتایج مطالعه پیشنهاد می شود سطح زیر کشت محصولاتی نظیر ذرت دانه ای، حبوبات و یونجه با محتوای آب مجازی بالا، کاسته شود و محصولاتی نظیرذرت علوفه ای و چغندرقند که به آب مجازی کم تری نیاز دارند، جایگزین شوند.

استان همدان, بخش کشاورزی, بهره وری آب, تجارت آب مجازی, رد پای آب