رسول محمدجعفری - استادیار دانشگاه شاهد
صادق زمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شاهد

عالمان فریقین اتفاق نظر دارند که در تاریخ اسلام، جعل و تحریف از مهم ترین آسیب هایی است که روایات بدان دچار شده و تقریبا سراسر موضوعات اسلامی از جمله حوادث صدر اسلام را فراگرفته است. نمونه بارز آن ، روایاتی است که بر طبق اغلب آن ها پیامبر (ص) و بر اساس پاره ای دیگر مسلمانان یا هم پیامبر (ص) و هم مسلمانان در پایان جنگ احد پس از مشاهده پیکر مثله شده حمزه سوگند یاد کردند که با جمعی از مشرکان مقابله به مثل کنند. در پی آن رخداد، خداوند با فرو فرستادن آیات پایانی سوره نحل از این سوگند نهی کرد. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این سوال است که نقد سندی و محتوایی روایات سوگند به مثله قاتلان حمزه چگونه است؟ یافته های تحقیق حکایت از آن دارند که سند همه این روایات ضعیف است؛ به گونه ای که سند آن ها یا مرسل است یا در اسناد راویان ضعیف حضور دارد. روایات از نظر محتوایی اولا با آیات رعایت مساوات در قصاص و داب قرآن در «خطاب به پیامبر (ص)» و «تشریک پیامبر (ص) و امت» در تعارض اند. ثانیا با مکی بودن سوره نحل سازگاری ندارند. ثالثا با روایات نهی از مثله که فریقین نقل کرده اند در تناقض اند. رابعا درون مایه روایات در مقایسه با یکدیگر تعارضات غیر قابل جمع دارند. 

روایات سوگند به مثله, مثله حمزه, نقد سندی, نقد محتوایی