محمد امین سلگی - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)
محمد حسن گلی شیردار - استادتمام گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)

یکی از مسائلی که از دیرباز مورد توجه و محل نزاع اندیشمندان اسلامی بوده است، نسبت بین فقه و اخلاق می باشد و اینکه اساسا هرکدام چه رابطه ای با یکدیگر دارند. هر چهار نسبت منطقی بین این دو علم قابل تصور است اما در این میان دو دیدگاه مهم در بین علمای اسلامی وجود دارد. برخی قائل هستند که فقه و اخلاق از حیث موضوع، منبع و غایت کاملا متفاوت هستند و لذا دو علم مستقل محسوب می گردند. با توجه به منابع و آثار فقهی و اخلاقی بزرگان، اکثر آن ها را باید پیرو این دیدگاه دانست. اما در این میان عده ای از علمای اسلامی معتقدند که اخلاق و فقه در حوزه های نامبرده مشترک هستند و بلکه هرکدام عین یکدیگرند. براساس این دیدگاه، فقه باید در حوزه مسائل اخلاقی توسعه پیدا کند و موضوعات علم اخلاق در مسیر اجتهاد قرار بگیرند و همچون فروع فقهی، احکام شرعی آن ها استنباط شود. سوال اصلی این پژوهش آن است که چه رابطه ای میان علم فقه و اخلاق وجود دارد و پس از اینکه رابطه میان این دو تبیین گردید، چه راهی برای حل این نزاع دیرینه میتوان اتخاذ نمود تا فقهاء بتوانند وظایف مکلفین را به شکل یک منظومه کامل مشخص نمایند. روش تحقیق پژوهش حاضر براساس نحوه اجرا، توصیفی- تحلیلی میباشد و براساس روش گردآوری اطلاعات، از طریق مراجعه به کتب فقهاء و بررسی آیات و روایات صورت گرفته است. پس از بررسی آراء و اقوال مختلف و تتبع در ادله و نصوص شرعی، میتوان گفت که نه تنها بین فقه و اخلاق رابطه وثیق و نزدیکی وجود داردبلکه این دو در مبادی و مبانی مشترک هستند وتوسعه فقه به حوزه اخلاق، درواقع ورود به حریم موضوعات و کارکرد خود می باشد. راه حل نهایی برای برقراری ارتباط صحیح نظری و عملی بین این دو تاسیس فرع فقه الاخلاق ذیل علم فقه می باشد

فقه، اخلاق، احکام، فقه الاخلاق.