مسعود صدقی - گروه معارف اسلامی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران
سعید عباسینیا - گروه معارف اسلامی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران

دیانت اسلام هم در سده های آغازین هجری توسط عوامل گوناگونی به شبه قاره عظیم هندوستان منتقل گشته است. سوای شمشیرجنگاوران مسلمان، از قاسم ثقفی تا محمود و مسعود غزنوی تا امیر تیمور گورکانی و ... زبان و ادبیات فارسی نقش مهمی در انتقال حکمت و معارف اسلامی به ساکنان شبه جزیره داشته است. امروزه بیش از دویست میلیون مسلمان در هندوستان زندگی میکنند و اگر جمعیت دویست میلیونی مسلمانان در پاکستان و صد پنجاه میلیونی بنگلادش را هم در زمره جمعیت مسلمانان شبه قاره محاسبه نماییم، شاید بیشترین تعداد مسلمانان جهان در شبه قاره باشد. گرچه فتح اسلام با شمشیر بوده است، اما بیگمان نشر این دیانت آسمانی را نمیتوان به شمشیر منتسب نمود، بلکه باید آن را در عوامل دیگری جستجو کرد. این مقاله ضمن بررسی نقش زبان وادبیات فارسی در انتقال حکمت و معارف اسلامی به شبه قاره، به عنوان مطالعه موردی به زندگی، زمانه و آثار بیدل میپردازد.ابوالکلام مولانا عبدالقادر عظیم آبادی ۱۰۵۵ -۱۱۳۳ – هجری که در ایران به دهلوی مشهور است، شاعری هندی است که آثار پرشمار و فربه یی به زبان فارسی از وی در دسترس است. زبان بیدل هندی، زبان مادری وی ترکی بوده است و به تحقیق هرکز به ایران سفر نکرده است. اما سوای آثار منثور، بیش از نودهزار بیت شعر به زبان فارسی دارد که اکنده و مشحون از حکمت و معارف اسلامی است و از نظر عرفان و تصوف، تآلی مولاناست. بیدل گویی به قول حافظ، در زمره طوطیان هند است که از قند ادبیات فارسی که به بنگاله میرفته است، شکرشکن شده است.

ادبیات فارسی، حکمت اسلامی، شبه قاره هند، بیدل