مهری اکبری - دانشیار آب و هواشناسی، دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی تهران.
عنایت اسدالهی - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی تهران

هدف اصلی از این تحقیق بررسی تغییرات ضخامت جو و ارتباط آن با تغییرات دمایی در طی دوره سرد سال است. برای نیل به این هدف اقدام به استخراج داده­های ارتفاع ژئوپتانسیل و دمای تراز ۱۰۰۰ هکتوپاسکال برای سال­های ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۰ میلادی از سایت NCEP\NCAR شده است. در گام بعدی با استفاده از امکانات برنامه نویسی گردس اقدام به استخراج عددی ضخامت جو بین تراز­های ۱۰۰۰ تا ۵۰۰ هکتوپاسکال به واحد متر و داده­های دمای تراز ۱۰۰۰ هکتوپاسکال به درجه سانتی گراد شده سپس به منظور بررسی دقیق­تر ۶۰ سال آماری به چهار دوره ۱۵ ساله تقسیم شده است. توزیع مکانی میانگین ۱۵ ساله و میانگین بلند مدت ۶۰ ساله و همچنین ناهنجاری­های مثبت نشان داد که طی دوره اول تا دوره چهارم ضخامت جو افزایش قابل توجه­ای داشته و این افزایش در دوره چهارم به حداکثر خود رسیده است. بررسی روند در دوره اول کاهش ضخامت جو را برای کل ایران نشان داده ولی با آغاز سال ۱۹۷۶(آغاز دوره دوم) شاهد روند افزایشی شدید ضخامت جو بوده­ایم که این روند افزایشی تا دوره چهارم ادامه داشته است. نتایج ضریب هبستگی پیرسون نشان داد که ارتباط معناداری بین تغییرات ضخامت جو و تغییرات دمای دوره سرد ایران در سطح ۹۵ درصد اطمینان وجود دارد. از لحاظ مکانی این همبستگی در پهنه غرب، شمال غرب و جنوب غربی کشور به بالاترین حد خود می­رسد. در نتیجه می­توان بیان داشت که ضخامت جو ایران طی سال­های اخیر روند افزایشی محسوس و معناداری داشته و یکی از علل آن تغییر ماهیت جریانات ورودی به ایران و البته گرمایش جهانی می­باشد.

ایران, گرمایش جهانی, ضخامت جو, روند تغییرات, همبستگی