کیفیت ارائه تمثیل در تاریخ بیهقی

یکی از مهم­ترین مختصاتی که در سبک­شناسی نثر مورد توجه قرار می­گیرد، عناصر تصویرساز و میزان کاربرد آن در آثار منثور است که در این میان، تمثیل به دلیل تاثیر بالایی که در جذابیت کلام دارد، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. در این مقاله که به روش تحلیلی - توصیفی – آماری و برپایه منابع کتابخانه­ای است، تلاش شده­است تا با مطالعه کامل کتاب تاریخ بیهقی اصلی­ترین شگردهای بیهقی در شیوه ارائه تمثیل بررسی شود. این مقاله با هدف کلی ارائه ویژگی­های تمثیل و شیوه­های کاربرد آن در تاریخ بیهقی نوشته شده­است و در پی پاسخ به این پرسش کلی است که تمثیل در تاریخ بیهقی چه جایگاهی دارد و بیهقی تمثیل را با چه شیوه­ها و کیفیتت­ها و در چه مقیاسی به کار برده­است؟ گفتنی است تا کنون بصورت مستقل پژوهشی درباره کیفیت تمثیل در تاریخ بیهقی صورت نگرفته­است. آنچه که در این مقاله بدان پرداخته شده­است، استخراج تمثیل­ها در تاریخ بیهقی و بررسی شیوه ارائه آن و میزان استفاده آماری از هر مورد است. بیهقی از همه شگردهای کاربردی تمثیل بهره برده­است؛ اما گاه در قالب صفت­هایی شاعرانه به تمثیل، خاصیتی شاعرانه می­بخشد. همچنین گاهی معنای والای سخن بیهقی خود بدان درجه از حکمت می­رسد که بی هیچ شگرد تصویرساز دیگری، قابلیت تبدیل به مثلی نغز را دارد. این موارد زیر عنوان «علو معنی» بررسی شده­است. گاه نیز سخن بیهقی، یادآور شعر و سخن شاعران پیش و پس از خود است که آن سخنان نیز غالبا تمثیل یا اصطلاح کنایی­اند. در این میان سخن سعدی بیش از دیگران در تاریخ بیهقی فرایاد می­آید.