تعیین الگوی بهینه تولید و واردات گندم در ایران: کاربرد برنامه ریزی آرمانی

هدف از این پژوهش، تعیین الگوی بهینه اقتصادی تولید و واردات گندم با در نظر گرفتن شرایط خطرپذیری موجود، در ایران می­باشد. به این منظور، با توجه به بررسی چند هدف به­طور همزمان، مدل برنامه­ریزی آرمانی به­کار گرفته شد. آرمان­های مد نظر در این پژوهش مشتمل بر آرمان­های سود، ریسک تولید و ریسک قیمت می­باشند. اطلاعات مورد نیاز برای انجام این پژوهش از مرکز آمار ایران، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان خوار بارکشاورزی (فائو) در سال ۱۳۹۹گرد­آوری شد. از نرم­افزار GAMS برای برآورد مدل استفاده شد. نتایج بررسی از برآورد مدل آرمانی نشان داد با درنظر گرفتن همه­ی هدف­ها مدنظر، استان های خوزستان، فارس، آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، خرسان رضوی و شمالی، کردستان، کرمانشاه، گلستان، لرستان، همدان، ایلام، بوشهر، اصفهان، مرکزی و سیستان و بلوچستان برای گندم آبی وارد الگوی کشت بهینه شدند. همچنین استان های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، خوزستان، اردبیل، زنجان، خراسان رضوی، گلستان برای گندم دیم به­عنوان تولیدکننده در نظر گرفته شدند. بنابر نتایج به­دست آمده، استان­های خراسان رضوی و کردستان با سطح زیرکشتی معادل با ۵/۸۸۶۳۷۱ و ۳/۵۰۹۹۷۱ بالاترین سطح زیرکشت را به­ترتیب برای گندم آبی و گندم دیم به­خود اختصاص دادند.  همچنین برابر با نتایج الگوی بهینه واردات، کشورهای استرالیا، قزاقستان، روسیه، سوئیس، امارات متحده عربی، هلند، اتریش و آلمان به­عنوان واردکننده گندم وارد الگوی نهایی شدند. با توجه به نتایج بررسی، به­منظور رسیدن به هدف خودکفایی و حذف کامل واردات برمبنای چشم انداز مورد نظر کشور، می­توان پیشنهاد کرد که تولیدکنندگان و سیاست گذاران به­سمت استان های واردشده در الگو حرکت کنند و دولت سرمایه کافی برای تولید گندم در این استان ها را فراهم سازد. همچنین با توجه به تاثیر ریسک در تصمیم­گیری، توسعه ابزار رویارویی با ریسک پیشنهاد و تاکید می­شود.

Keywords:

ریسک تولید , ریسک قیمت , گندم , برنامه ریزی آرمانی , واردات