بهناز وهابیان - دانشجوی دکتری زبان شناسی، گروه آموزش زبان انگلیسی و زبان شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.
مسعود دهقان - استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان شناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
ابراهیم بدخشان - دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان شناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
اکرم کرانی - استادیار گروه آموزش زبان انگلیسی و زبان شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

هدف پژوهش حاضر، شناسایی عناصر جهان­های متن در داستان «قضیه داستان باستانی یا رومان تاریخی»، اثر هدایت، بوده که اثری هدفمند در راستای توصیف وضعیت اسفناک جامعه موجود است. این جستار با اتخاذ چارچوب انگاره جهان­های متن ورث (۱۹۹۹) در تلاش است که عناصر سازنده جهان های متن را در داستان مذکور شناسایی و آن­ها را بر اساس لایه­های سه­گانه معنایی جهان گفتمان، جهان متن و جهان­های زیرشمول در این انگاره واکاوی نماید. بررسی­ها نشان داد که نویسنده از عنصر «زمان» برای ایجاد تعلیق در داستان استفاده کرده و مدام داستان را در زمان­های متفاوت به جریان می­اندازد تا مخاطب خود را در تعلیق نگه­دارد. این در حالی است که شخصیت­ها، مکان­ها و اشیاء کاملا مشخص هستند و تعلیقی در آن­ها دیده نمی­شود. نتایج نشان داد که گزاره­های نقش­گستر به­کاررفته در جهان متن این داستان عموما توصیفی اند، زیرا نویسنده باید برای القای تصویر، توصیف کند و خواننده نیز برای برقراری ارتباط با داستان باید تصویرسازی کند. همچنین، از نظر جهان­های زیر­شمول نیز در این داستان، اشاره مکانی چندان پررنگ نیست و در عوض نویسنده بیشتر بر زمان تاکید دارد. یافته­ها نشان داد که با بهره­گیری از انگاره جهان­های متن می­توان به ابعاد و لایه­های پنهان داستان دست یافت.

رویکرد شناختی, جهان گفتمان, عناصر جهان ساز, گزاره های نقش گستر, جهان های زیرشمول