مهدی بهارشاهی - دانشجوی کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
حسین خزیمه نژاد - دانشیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
ناصر نیک نیا - دکترای مهندسی منابع آب، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
عباس خاشعی سیوکی - دانشیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

در استان خراسان جنوبی کمبود آب از عوامل محدود کننده اصلی توسعه فعالیت های اقتصادی در دهه های آینده به شمار می رود. در این استان مانند سایر نقاط کشور هنوز استفاده مطلوب از آب به شکل یک فرهنگ جایگاه خاص خود را پیدا نکرده است؛ به همین جهت دستیابی به تعادل نسبی در زمینه عرضه و تقاضای آب یک اصل اساسی و ضروری است. این مهم جز با ایجاد یک نظام جامع در مدیریت آب و در نتیجه امنیت آبی میسر نمی باشد. به منظور پیشگیری از وقوع بحران های ناشی از عدم امنیت آبی، شناسایی تحولات سریع و روندهای معیوب در مدیریت کنونی آب و آن هم مبتنی بر واقعیت های اقلیمی، اجتماعی، اقتصادی و غیره در هر منطقه الزامی به نظر میرسد. در این راستا با ایجاد مجموعهای از نشانگرها، وضعیت فعلی منابع آب در این استان پایش و ارزیابی شد. سپس با کمک تحلیل خاکستری که یک نوع روش رتبه بندی سلسله مراتبی است، دشت های استان از نظر امنیت آب رتبه بندی شد. نتایج تحلیل خاکستری نشان داد، بالاترین امتیاز سطح امنیت آبی در محدوده های ده سلم (۰/۵۲۴)، ده نو میغان (۰/۵۱۹) و چاهک موسویه (۰/۵۰۴) است. درجه امنیت آنها عمدتا توسط توانایی آنها در کاهش مخاطرات کمآبی و کمیابی آب تفسیر می شود، هرچند که تا زمانیکه خطر کمآبی و کمیابی وجود نداشته باشد، محدوده مطالعاتی امن نخواهد بود. محدوده مطالعاتی مهمی همچون دشت بیرجند (با امتیاز ۰/۴۶۲) وجود دارند که در حال حاضر دچار ناامنی آبی هستند. بیشترین سطح ناامنی آبی نیز در استان خراسان جنوبی، محدوده های در حال توسعه سرایان (۰/۲۶۸) و بشروئیه (۰/۳۶۳) دیده می شود.

استان خراسان جنوبی, تئوری خاکستری, رتبه بندی, امنیت آبی