مریم طهماسب عالی - دانش آموخته گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه ارومیه. ارومیه
رضا درویش زاده - استاد گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه ارومیه. ارومیه
امیر فیاض مقدم - دانشیار پژوهشکده زیست فناوری دانشگاه ارومیه

توتون (Nicotiana tabacum L.) از جمله گیاهان صنعتی است که در اقتصاد بسیاری از کشورها، اهمیت اساسی دارد. اصلاح­گران نبات معمولا علاقمندند که در پروژه­های اصلاحی، چندین صفت را با هم اصلاح نمایند. انتخاب شاخص گزینش برای چندین صفت به صورت همزمان و بر مبنای یک شاخص ساده است. به منظور ارزیابی ژنوتیپ­های توتون شرقی با استفاده از شاخص­های گزینش، ۹۲ ژنوتیپ توتون شرقی و تنباکو در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط نرمال (عدم  حضور گل­جالیز) و حضور گل­جالیز در طی دو سال در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات توتون ارومیه از لحاظ صفات آگروبیولوژیک بررسی شدند. شاخص­های گزینش بهینه (اسمیت-هیزل)، پایه (بریم)، سود مطلوب (پسک- بیکر) و رابینسون بر اساس همه صفات مورد مطالعه (شامل تاریخ گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، وزن تر و خشک ریشه، وزن تر و خشک اندام هوایی) برای ژنوتیپ­های توتون و تنباکو در هر یک از شرایط نرمال (عدم حضور گل­جالیز) و حضور گل­جالیز محاسبه شدند. نتایج پاسخ مستقیم و همبسته صفات نشان داد که ژنوتیپ­هایی با سطح برگ و وزن تر برگ و اندام هوایی بیشتر، از پتانسیل عملکرد بالاتری برخوردار می­باشند. نتایج این بررسی نشان داد که انتخاب بر مبنای شاخص اسمیت-هیزل و بریم که بالاترین کارایی انتخاب (ΔH) را در هر دو شرایط نرمال (عدم حضور گل­جالیز) و حضور گل­جالیز داشتند، باعث افزایش سطح و وزن تر برگ در شرایط نرمال (عدم حضور گل­جالیز) و افزایش سطح برگ و وزن تر بوته در شرایط حضور گل­جالیز شد. از طرفی وزن تر برگ و وزن بوته، صفاتی با پاسخ­ همبسته بالا با عملکرد (وزن خشک برگ) بودند؛ بنابراین این دو شاخص با داشتن بالاترین همبستگی با ارزش اصلاحی و داشتن سودمندی نسبی بالای گزینش، به عنوان شاخص­های برتر معرفی شدند و بر این اساس، ژنوتیپ ۲۴ (H.T.I) به عنوان ژنوتیپ برتر در شرایط نرمال (عدم حضور گل­جالیز) و حضور گل­جالیز معرفی شد.

انتخاب شاخص, پاسخ همبسته, تنش گل­جالیز, توتون, عملکرد