محمد مهدی معصومی پور - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران واحد ورامین-پیشوا
فرهاد فرودی - گروه علوم دامی، دانشکده کشاوری دانشگاه آزاد اسلامی تهران واحد ورامین-پیشوا
ناصر کریمی - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران ورامین-پیشوا
محمدرضا عابدینی - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران ورامین-پیشوا
کاظم کریمی - گروه علوم دامی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران ورامین-پیشوا
مجید کلانتر - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان قم

سابقه و هدف: بکارگیری جیره های کم کلسیم در سطح مزرعه برای کاهش ابتلای گاوها به تب شیر با مشکلاتی همراه است. سطح کلسیم جیره باید از طریق محدودیت های کمی و کیفی کاهش یابد که بر تولید و سلامتی گاوها اثر منفی دارد. نمک های آنیونیک نیز گران قیمت بوده، نیاز به مصرف طولانی مدت داشته و ایجاد مخلوط همگن و کنترل مصرف آنها مشکل است. علاوه بر آن افزودن این نمک ها به جیره گاوها باعث کاهش خوشخوراکی، کاهش مصرف ماده خشک، افزایش توازن منفی انرژی و افزایش غلظت اسیدهای چرب غیر استریفه پلاسما می گردد. تقسیم بندی گاوها برای استفاده از یک جیره خاص نیز کار سخت و پرهزینه ای است. با توجه به اهمیت موضوع، هدف این تحقیق معرفی یک روش با مزایای بیشتر به منظور محدود کردن دسترسی کلسیم در دوره انتظار زایمان گاوها و بررسی تاثیر آن بر تولید شیر، غلظت پلاسمایی کلسیم و ناهنجاری های تولیدمثلی گاوهای تازه زا در شرایط گرمای تابستان بود.مواد و روش ها: تعداد ۶۰ راس گاو انتظار زایمان در ۳ گروه آزمایشی در قالب طرح آماری کاملا تصادفی با مشاهدات تکراری در واحد زمان با لحاظ اثر دام و شکم زایش استفاده شدند. زمان آزمایش فصل تابستان و مدت عادت پذیری به جیره ۱۵ روز و دوره آزمایش ۴۵ روز از ۱۵- تا ۳۰+ روز بعد زایش گاوها بود. جیره های آزمایشی شامل: ۱) شاهد با کلسیم پایین (۴۴/۰%Ca=)، ۲) آنیونیک با کلسیم معمولی(۱%Ca=)، ۳) شاهد+ زئولیت غنی شده بودند. از هفته دوم بعد زایش گاوها با یک جیره معمولی اوایل شیردهی تغذیه شدند. اختلاف کاتیون-آنیون جیره ها به ترتیب ۱۰۰+ ، ۱۰۰- و ۱۰۰+ میلی اکی والان گرم بر کیلوگرم و میزان مصرف نمک آنیونیک و مکمل زئولیت در جیره های ۲ و ۳ به ترتیب برابر ۸/۲ و ۵/۱ درصد ماده خشک جیره بود. صفات مورد اندازه گیری شامل تولید و ترکیب شیر، غلظت کلسیم تام و یونیزه پلاسما، امتیاز وضعیت بدنی و فراوانی برخی اختلالات تولید مثلی بعد زایمان بودند.یافته ها: مصرف ماده خشک و انرژی در بین تیمارها تفاوت معنی داری نشان داد (۰۱/۰P≤). درصد چربی شیر در جیره دارای زئولیت بیشتر از بقیه (۰۱/۰P≤)، و میزان تولید شیر خام و تصحیح شده جیره آنیونیک بیشتر از دو جیره دیگر بود . غلظت پلاسمایی کلسیم کل و کلسیم یونیزه در جیره زئولیت در زمان زایمان با جیره های کم کلسیم و آنیونیک مشابه و در ساعات ۶، ۱۲ و ۲۴ بعد از زایمان با تفاوت معنی دار بالاتر بود (۰۱/۰P≤). فراوانی هیپوکلسیمی در گاوهای مسن و در جیره شاهد بیشتر، اما در جیره زئولیت کمتر بود (۰۱/۰P≤). بیشترین امتیاز وضعیت بدنی بعد زایش (۹۸/۲) برای جیره دارای زئولیت و کمترین (۸۶/۲) برای جیره شاهد بود (۰۱/۰P≤). فراوانی اختلالات تولیدمثلی بعد زایمان شامل سخت زایی، جفت ماندگی، متریت و جابجایی شیردان در گاوهای مسن بیشتر و در جیره های زئولیت و آنیونیک کمتر از شاهد بود، همچنین بیشترین موارد حاملگی موفق و کمترین موارد حذف گاو از گله در جیره های یاد شده مشاهده شد (۰۱/۰P≤).نتیجه گیری: نتایج این آزمایش نشان داد که مصرف ماده خشک و انرژی در جیره دارای زئولیت نسبت به جیره شاهد و آنیونیک بهبود یافت و غلظت پلاسمایی کلسیم کل و کلسیم یونیزه آن نیز در زمان زایمان مناسب و بعد از آن بیشتر بود. این امر باعث کنترل بهتر هیپوکلسیمی و تب شیردر گله با اثر مثبت بر تولید شیر و سلامتی گاوها شد. همچنین امتیاز وضعیت بدنی آنها را بهبود و فراوانی اختلالات تولیدمثلی آنها را کاهش داد. بنابراین به نظر می رسد جیره دارای زئولیت جایگزین مناسبی برای جیره های رایج باشد.

گاو تازه زا, زئولیت, هیپوکلسیمی