طیبه اکبری ازیرانی - دانشگاه شهید بهشتی

تغییرات شرایط رطوبتی در محیط های دریاچه ای و نوسان سطح آب آنها با تغییرات شرایط آب و هوایی ارتباط دارد. سرد شدن هوا ، افزایش بارندگی و کاهش تبخیر می تواند منجر به افزایش سطح آب در دریاچه ها شود. برعکس ، در دوره های گرم ، با افزایش دما و شدت تبخیر و کاهش بارندگی در مدت زمان طولانی ، می توان شاهد کاهش آب دریاچه در دوره های مختلف بود. بر اساس نتایج ،خشکی دریاچه های ایران بویژه ارومیه، گاوخونی، مهارلو، پریشان و نمک قم در سال های اخیر نه تنها با شرایط آب و هوا در ارتباط بوده بلکه با تغییرات انسان ساخت نظیر اثر جزایر حرارتی شهر نیز شدت یافته است. در این مقاله ، مروری بر ادبیات تاریخی منابع موجود نشان می دهد که خشکسالی حداقل در ده هزار سال گذشته ، در تاریخ دریاچه ارومیه ، بی سابقه بوده است ، به ویژه همزمانبا پلیستوسن پسین با حوادث سرد هنریش در ایران. بنابراین ، اثر گرمایش جهانی ناشی از فعالیت های انسانی و سوء مدیریت منابع آب می تواند نقش مهمی در تغییر سطح آب دریاچه ها در طول آنتروپوسن داشته باشد. همچنین مطالعات بین رشته ای توسط محققان مختلف جغرافیدان، زمین شناس و خاکشناس نشان داده است که در گذشته دریاچه های حوضه مرکزی ایران نیز نظیر تالابگاوخونی تا محدوده ای وسیع تر از امروز گسترش داشته است. نتایج نشان داد که سال های اخیر تغییرات سطح آب های زیرزمینی در حوضه های آبریز ارومیه و گاوخونی هر دو کاهشی و از نظر آماری معنا دار است. بنابراین با کاهش سطح آب زیرزمینی حوضه های آبریز دریاچه ها، سرزمین ایران با زیان های جبران ناپذیر زیست محیطی ، اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی روبرو خواهد بود. درنهایت راهکارهایی همچون جلوگیری از اجرای پروژه های غیر ضروری ساخت سد با نادیده گرفتم اصول زیست محیطی و در نظر گرفتن سیاست های مدیریتی برای برداشت مناسب منابع سطحی و زیرزمینی و مدیریت منابع آب بر اساس دانش بومی و مشارکت مردمی توسط سیاست گذاران می تواند از دخالت بیش از پیش انسان در تغییرات آنتروپوسن جلوگیری کند.

خشکی، دخالت انسان، دریاچه های داخلی، کواترنری