علی شهریار - استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه یزد
محمد شریفی پیچون - استادیار ژئومورفولوژی، دانشگاه یزد
علی اکبر کمالی شورغین - دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه یزد

یکی از مظاهر فرسایش در مناطق خشک، فرسایش بادی است که می تواند بر توسعه فیزیکی شهرها اثرگذار باشد به نحوی که بررسی و ارزیابی توسعه فیزیکی شهرها، یکی از گام های اولیه در ارزیابی روند تغییرات فیزیکی آن ها محسوب می شود. این پژوهش باهدف بررسی نقش حرکت ماسه های بادی در توسعه فیزیکی و تغییرات کاربری اراضی رضوانشهر-یزد انجام شده است. جهت انجام این پژوهش، از داده های باد ایستگاه سینوپتیک یزد در سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ و داده های ماهواره ای TM و ETM+ تصاویر لندست در سال های ۲۰۰۰ و ۲۰۱۹ استفاده شده است. جهت شناسایی و دید کلی از تپه های ماسه ای منطقه مورد مطالعه و به منظور درک تاثیر عمل باد بر تغییرات مورفومتری در ریگ زار یزد-رضوانشهر، مطالعه میدانی انجام شد تا نتایج حاصل از تصاویر ماهواره ای با وضعیت واقعی منطقه کنترل و صحت آن ها سنجیده شود. جهت انجام این تحقیق و تحلیل داده ها، از نرم افزارهای ArcGIS، Sand Rose،ENVI ،WRPLOT ،GoogleEarth استفاده گردید. با تهیه و تحلیل گل باد و گل ماسه سالانه ایستگاه یزد طی سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ مشاهده شد جهت غالب باد منطقه بیشتر به صورت بادهای شمال غربی ظاهر شده است. گل ماسه های سالانه نیز نشان داد که جهت نهایی حمل ماسه، به ترتیب به سمت جنوب شرقی، غرب و شمال غرب بوده که این جهات حمل ماسه، در راستای استقرار مراکز جمعیتی و صنعتی و راه های مواصلاتی بخصوص در غرب و شمال غرب است. نتایج حاصل از پردازش تصاویر ماهواره ای حاکی از تغییرات چشم گیر پوشش گیاهی و کاهش آن طی دوره ۱۹ ساله به مقدار ۱۶۵/۷۴ هکتار و افزایش مساحت ناحیه شهری به مقدار ۶۱/۹۵ هکتار است و تغییرات کاربری شهر مشخص نمود که تپه های ماسه ای با سرعت بالایی از جهت شمال غرب در حال پیشرفت بوده و ماسه زارها از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ به مقدار ۱۲۳/۱۹ هکتار گسترش داشته و بر توسعه فیزیکی و محدودیت های گسترش شهر از شمال غرب تاثیرگذار بوده است.

تپه های ماسه ای، گسترش فیزیکی شهر، ماسه های روان، رضوانشهر-یزد