تحلیل موسیقی معنوی منظومه های غنایی زهره و منوچهر» ایرج میرزا و «ایرج و هوبره» قاسم لاربن

موسیقی لازمۂ شعر و شعر، تجلی موسیقایی زبان است. موسیقی شعر به انواع بیرونی، درونی، کناری و معنوی تقسیم میشود که با صنایع بدیعی خاص خود نمود می یابد. موسیقی معنوی، مکمل سه نوع دیگر است و التذاذ ادبی حاصل از این موسیقی منوط به ایهام، مطابقه، تلمیح، مراعات النظیر، تبیین و تفسیر، مدح شبیه ذم، سیاقه الاعداد، تنسیق الصفات ورد الصدر الی العجز است. پژوهش حاضر موسیقی معنوی مثنوی های «زهره و منوچهر» ایرج میرزا و «ایرج و هوبره» قاسم لاربن - آخرین منظومه های غنایی ادبیات کلاسیک فارسی - را با روش توصیفی - تحلیلی بررسی نموده و به این پرسش پاسخ می دهد که موسیقی معنوی کدام منظومه برجسته تر است و چرا؟ براساس یافته های پژوهش، موسیقی معنوی «ایرج و هوبره» با ۹۷/۴۲ ٪ نسبت به «زهره و منوچهر» با ۹۲/۴۶ ٪ برجسته تر است. با آنکه موسیقی آفرینی اعداد با تکرار مصوت کوتاه – به موجب تکرار «واو» عطف در دو منظومه یکسان و لذت ادبی ایهام منظومه ها برای برگزیدن معنی متناسب با کلام، تردیدناپذیر است؛ اما مراعات النظیر که برجسته ترین مولفه منظومه هاست با تناسب الفاظ و معانی «حماسه عشق و جنگ» و همسو با رویدادها، زیباتر و دلنشین تر از زهره و منوچهر نمود یافته؛ آن گونه که تقابل عشق زمینی و آرمانی بر زیبایی تناقضها و تضادهای ایرج و هوبره افزوده است. موسیقی معنوی حاصل از کاربرد هنری تلمیح مطابق با جنبه غنایی و حماسی منظومه ایرج و هوبره نیز، باعث افزونی التذاذ ادبی گردیده است.