رحیم پاک نژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

سفرنامه یکی از انواع ادبی و از جمله منابعی است که برای بررسی اوضاع و احوال مردمان یک جامعه از آن استفاده می شود. سیاحت نامه ابراهیم بیک (اثر زین العابدین مراغه ای) سفرنامه ای مشهور و یادگار عصر قاجار است که به جهت طرح مسائل انتقادی همواره مورد توجه قرار گرفته است. از جمله مشکلات زندگی فردی و اجتماعی ایرانیان که در این متن مکررا مطمح نظر قرار گرفته، فقدان امکانات بهداشتی و درمانی، شیوع بیماریهای همه گیر و مرگ و میر ناشی از این شرایط بغرنج و بحرانی است. نویسنده علاوه بر موارد یادشده، خوانشی تمثیلی از نهادهای سیاسی و اجتماعی نیز ارائه داده و ضمن تشبیه ارکان جامعه به بدن انسان، شرایط و اسباب صحت آن را شرح می دهد. در این مقاله می کوشیم ضمن صورت بندی مواضع انتقادی مراغه ای نسبت به شرایط بهداشتی جامعه ایران عصر قاجار، مروری بر قرائت خاص او از عملکرد گروههای سیاسی و اجتماعی مختلف به مثابه بدن انسان داشته باشیم. رویکرد ما در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و از روش کتابخانه ای استفاده کرده ایم.

سیاحت نامه ابراهیم بیک، زین العابدین مراغه ای، بهداشت و درمان، ارکان جامعه، عصر قاجار