نادیا داری پور - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
محمد علی فیروزی - استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
مجید گودرزی - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران

فقر، نابرابری و ناتوانی گروه هایی از اجتماع در تامین مسکن مناسب در ایجاد زمینه های لازم جهت برخوردار شدن گروه های فقیر از مسکن مناسب باعث شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی و محلات فقیرنشین گردید. هدف از این پژوهش، تحلیل عوامل توزیع فضایی فقر و محرومیت شهری با تاکید بر سکونتگاه های غیررسمی شهر می باشد. به منظور گردآوری اطلاعات برای کسب بینش نظری لازم و بررسی ادبیات موضوع از شیوه اسنادی و کتابخانه ای و برای دیگر داده ها از اطلاعات ۱۲۳۸۹ بلوک برگرفته از داده های مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ استفاده شده است. بیشترین درصد از بلوک های شهر را با ۴/۴۴ درصد در طبقه متوسط و کم ترین آن با ۱/۸ درصد در طبقه خیلی فقیر قرارگرفته است. بیشترین درصد مساحت شهر به ترتیب با ۲۸/۳۶ و ۲۸/۳۴ درصد در خوشه متوسط و فقیر جای دارد. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، محلات سکونتگاه های غیررسمی ازنظر ویژگی های عمدتا کالبدی با سایر محلات شهرها تفاوت داشته و در مابقی خصوصیات تفاوت ها بارز نیست مگر در زمینه فقر و دسترسی ها. نرخ بی سوادی بالا نسبت به سایر محلات (۰۹/۶) که بیشترین سطح تحصیلات در میان مردان ساکن در سکونتگاه های غیررسمی مربوط به دوره ابتدایی، سوادآموزی و دیپلم است و درصد افراد با تحصیلات عالیه در این مناطق بسیار پایین است. ساکنین سکونتگاه های غیررسمی به مثابه سرمایه های جامعه نیاز به تقویت دارند. ضمن این که تاکید بیش ازحد بر تقویت سرمایه اقتصادی، درواقع به محرومیت، ناتوانی و عدم انسجام بیشتر این سکونتگاه ها انجامیده است. بنابراین در این گونه محلات با گذر از برنامه ریزی بخشی به برنامه ریزی موضوعی اثربخش می توان سیاست ها و برنامه ریزی شهری و شهرسازی حامی فقر و کم درآمدها را در سکونتگاه های غیررسمی شهر اهواز پیاده نمود.

فقر شهری, محرومیت, سکونتگاه غیررسمی, شهر اهواز