علی اصغر بانویی - استاد گروه برنامه ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبائی
بهاره فهیمی - کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

روش های متوسط فاصله انتشار، حذف فرضی و تخصص­گرایی عمودی، مبنای سنجش محیط درونی و محیط بیرونی زنجیره­های تولید قرار می­گیرند. اولی یک روش ترکیبی است و قابلیت شناسایی محیط درونی فعالیت­های بالادستی و پایین­دستی در زنجیره­های تولید را دارد، اما نمی­تواند محیط بیرونی زنجیره­های تولید را پوشش دهد. برای برون­رفت از این مسئله روش های حذف فرضی و تخصص­گرایی عمودی در تحلیل محیط بیرونی زنجیره­های تولید پیشنهاد می­شوند. روش حذف فرضی مقدار ارزش­افزوده داخلی در صادرات ناخالص را محاسبه می­کند و روش تخصص­گرایی عمودی ادغام یک اقتصاد را با اقتصاد جهانی مورد سنجش قرار می­دهد. در این مقاله، آخرین جدول آماری سال ۱۳۹۵ و تبدیل آن به جدول داخلی مبنای محاسبه سه روش مذکور قرار می­گیرد. یافته­های کلی نشان می­دهند که ۱- از منظر محیط درونی، فعالیت­های کشاورزی و معادن (شامل نفت خام و گاز طبیعی) در گروه فعالیت­های بالادستی قرار می­گیرند؛ ۲- از منظر محیط بیرونی در سطح کلان، سهم ارزش­افزوده داخلی ناشی از صادرات ناخالص برابر با ۰.۹۳ واحد است، درحالی که سهم تخصص­گرایی عمودی (ادغام با اقتصاد جهانی) ۰.۰۷ واحد است؛ ۳- در سطح فعالیت­ها، فعالیت معادن با سهم ۰.۴۳ واحد ارزش­افزوده داخلی در صادرات ناخالص، در رتبه اول قرار دارد، حال آنکه تخصص گرایی عمودی آن ۰.۰۱ واحد را نشان می­دهد. عکس این روند در مورد فعالیت صنعت مشاهده می شود. یافته­های فوق این واقعیت را آشکار می­کند که اقتصاد ایران با سهم ارزش افزوده داخلی در صادرات ناخالص بسیار بالا در کنار ادغام ناچیز آن با اقتصاد جهانی هنوز در مدار آغازین زنجیره­های تولید قرار دارد.طبقه­ بندی JEL: C۶۷, O۲۱, F۰, F۱۰, F۱۵

متوسط فاصله انتشار, حذف فرضی, تخصص گرایی عمودی, ارزش افزوده داخلی, صادرات ناخالص