سید افشین مجیدی - دکترا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران
محمد لطفی - دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران
محمد هاشم امامی - دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، تهران، ایران
نیما نظافتی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران

زون متالوژنی بافق- ساغند در ایران مرکزی میزبان کانسارهای عظیم اکسید آهن- آپاتیت (IOA) با Ti کم و یا به عبارتی کانسارهای آهن تیپ کایروناست که حدود ۱۵۰۰ میلیون تن سنگ آهن با عیار میانگین ۵۵ % را شامل شده اند که می توان به کانسارهای چادرملو، چغارت، سه چاهون و اسفوردی اشاره کرد. منشا این کانسارها مدت ها مورد بحث بوده و نظرات متعددی از جمله ماگمایی، هیدروترمال، کربناتیتی، سازند آهن نواری و رسوبی- بروندمی در این باره ارائه شده است. با توجه به مطالعات صورت گرفته تغیرات مقادیر ۱۸O در کانی مگنتیت به عنوان جزو اصلی کانسارهای مورد مطالعه کاملا سیستماتیک و حاصل فرایندهای موثر در شکل‍گیری آن است. لذا در این مقاله به جهت بررسی منشا کانسارهای اکسید آهن- آپاتیت ± عناصر نادر خاکی در محدوده بافق- ساغند از داده های ایزوتوپ پایدار ۱۸O از کانی مگنتیت ۴ کانسار چادرملو، چغارت، سه چاهون و اسفوردی استفاده شده است. مقدار۱۸Oδ بین ۱/۰- و ۲/۲+ ‰ در مگنتیت های مورد مطالعه، نقش فرایندهای ارتوماگمایی (بیش از ۹/۰ ‰) و فرایندهای هیدروترمال (کمتر از ۹/۰ ‰) را در تشکیل این کانسارها نشان می دهد. از طرفی مقادیر کمتر از ۳/۰+ ‰ را می توان به اکسیداسیون ثانوی، هیدروترمال و یا ترکیبی از این دو فرایند نسبت داد. داده های به دست آمده مطابق با کانسارهای کمربند آهن ال لاکو در شیلی، کایرونا و گرانگزبرگ در سوئد و ژیبو و چاگانگنوئر در چین است که منشا ماگمایی- هیدروترمال دارند. در نتیجه، با توجه به زمین شناسی و ماگماتیسم محدوده بافق- ساغند در ابتدا طی فرایند ماگمایی در ارتباط با نفوذی های تونالیت- ترونجمیت- گرانودیوریت، دیوریت و گرانیت، مرتبط با فرورانش حاشیه قاره به سن ۵۲۵ تا ۵۳۲ میلیون سال قبل کانی زایی اصلی شکل گرفته است. سپس فرایندهای هیدروترمال وابسته به نفوذ توده های آلکالن (سینیت و مونزوسینیت) منجر به شکل گیری فاز هیدروترمال شده است. لذا می توان گفت تشکیل کانسارهای اکسید آهن- آپاتیت با Ti کم در زون بافق- ساغند در ارتباط با فرایند ماگمایی- هیدروترمال بوده است.

کانسارهای تیپ کایرونا, ایزوتوپ ۱۸O, عناصر نادر خاکی, ماگمایی- هیدروترمال, بافق- ساغند, ایران مرکزی