امین مسلم زاده - کارشناس ارشد علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه بیرجند
هادی معماریان خلیل آباد - دانشیار گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه بیرجند
سیدمحمد تاجبخش فخرآبادی - دانشیار گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه بیرجند
مرتضی اکبری - استادیار، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد

پدیده فرونشست به عنوان یک مخاطره محیطی توسط عوامل مختلف طبیعی و انسانی به وقوع می پیوندد که در مقیاس جهانی روش های مختلفی برای ارزیابی و تعیین میزان فرونشست زمین وجود دارد. در این پژوهش فرونشست دشت کاشمر به عنوان بخشی از حوضه آبریز مرکزی و با مساحتی در حدود ۶۳۴۰۰ هکتار به روش تداخل سنجی راداری در طی سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت انجام این پژوهش از دو تصویر ماهواره سنتینل ۱، تصویر مبنا مربوط به تاریخ ۲۰۱۷/۰۴/۰۴ و تصویر متغیر مربوط به تاریخ ۲۰۲۱/۰۳/۲۵ به عنوان ورودی به نرم افزار SNAP معرفی شدند. پردازش تصاویر در شش گام انجام شد شامل؛ ورود داده های خام به نرم افزار، تبدیل آنها به تصاویر مختلط منفردنگر، ثبت هندسی تصاویر، تهیه تداخل نما، حذف اثر توپوگرافی و فیلترگذاری و بازیابی فاز. نتایج نشان داد در مناطق مختلف دشت کاشمر و درمدت ۴ سال، منطقه مورد مطالعه به میزان ۴۶ تا ۸۴ سانتیمتر دچار فرونشست شده است. بطوریکه سالانه در این مناطق بطور متوسط بین ۱۱/۵ تا ۲۱ سانتیمتر فرونشست اتفاق افتاده است. الگوی کامل فرونشست دشت کاشمر و بررسی پروفیل ها در جهات مختلف نشان داد این روند جهت شرقی-غربی و شمالی–جنوبی داشته است و حداکثر فرونشست مربوط به بخش های مرکزی و اطراف شهر کاشمر است. باتوجه به اینکه گسل درونه که از ساخت های مهم زمین شناسی منطقه است و آب زیر زمینی به سمت این گسل متمایل شده، بنابراین بهره برداری بی رویه از سفره در این محدوده می تواند سبب افت شدید در سطح آب زیرزمینی شود که جهت فرونشست را توجیح پذیر خواهد کرد. نتایج بدست آمده از این پژوهش بیانگر آنست که فرونشست زمین، دشت کاشمر را درحالت بحرانی قرار داده و در صورت عدم مدیریت به موقع و مناسب، این مخاطره محیطی می تواند خسارات جبران ناپذیری را ایجاد نماید.

فرونشست زمین، دشت کاشمر، سنتینل، مدیریت منابع آب، تخریب سرزمین